του Χρήστου Καλαντζή
Βιώσιμη ενέργεια σημαίνει βιώσιμη πόλη και βιώσιμη πόλη σημαίνει έξυπνη πόλη. Η γεωθερμία λοιπόν φαίνεται να είναι ο καταλληλότερος καταλύτης της παραπάνω σχέσης! Τι είναι όμως η γεωθερμία;
Η γεωθερμία αποτελεί μια Ανανεώσιμη Πηγή Ενέργειας που προέρχεται από ραδιενεργό διάσπαση των στοιχείων του πυρήνα. Η χρήση της, αλλάζει ανάλογα με το μέγεθος της ενθαλπίας. Στην περίπτωση της χαμηλής ενθαλπίας, κάνουμε λόγω για άμεση παροχή σε σπίτια ή σε εργοστάσια, ενώ στην περίπτωση υψηλής ενθαλπίας μιλάμε για ηλεκτροπαραγωγή. Η βασική αρχή γύρω από την αξιοποίησή της είναι η εκμετάλλευση της μεταβολής της θερμοκρασίας του ρευστού που ανακτάται από το εσωτερικό της Γης μέσω ταμιευτήρων, είτε για θέρμανση, είτε για ψύξη. Το βάθος στο οποίο διεισδύουν η ταμιευτήρες μπορεί να είναι χιλιόμετρα, ή και μερικά εκατοντάδες ή δεκάδες μέτρα. Στην δεύτερη περίπτωση μιλάμε για αβαθής γεωθερμία, η οποία χρησιμοποιείται κυρίως σε αστικές περιοχές και έχει χαμηλή ενθαλπία. Σημαντικό ακόμη στην όλη διαδικασία όσον αφορά το ρευστό που ανακτάται, είναι πως μετά την εκμετάλλευση του επιστρέφεται ξανά στον υπόγειο φορέα. Σημείο πολύ σημαντικό καθώς έτσι δεν μετατρέπεται σε υπόλειμμα στην επιφάνεια και μπορούμε παράλληλα να διατηρήσουμε βιώσιμα τον υπόγειο ορίζοντα.
Τα τελευταία χρόνια αποκτήθηκε εθνικός ενεργειακός σχεδιασμός στον οποίο οι Α.Π.Ε. διαδραματίζουν αποφασιστικό ρόλο. Η γεωθερμία μάλιστα μπορεί να «παίξει» έναν ακόμα σημαντικότερο ρόλο αν αναλογιστεί κάποιος δύο μεγάλα πλεονεκτήματα που έχει σε σύγκριση με τις υπόλοιπες Α.Π.Ε. Η έκταση που χρειάζεται μία γεωθερμική μονάδα είναι πάρα πολύ μικρή και η παροχή είναι μόνιμη. Το τελευταίο μάλιστα σημαίνει πως μπορεί να τροφοδοτήσει Σταθμούς Μόνιμης Παροχής. Τι είναι όμως αυτό που εμποδίζει την αξιοποίησή της;
Ένας βασικός λόγος είναι το παλαιό νομοθετικό πλαίσιο το οποίο απέτρεπε την χρήση των γεωθερμικών πηγών. Η Ελλάδα και η Τουρκία στράφηκαν στην αξιοποίηση της γεωθερμίας περίπου την ίδια χρονική περίοδο και τώρα η Τουρκία βρίσκεται στην τέταρτη θέση παγκοσμίως στην χρήση της. Το εμπόδιο αυτό πλέον δεν υπάρχει αλλά παράλληλα δεν υπάρχει το αντίστοιχο νομικό πλαίσιο για την αξιοποίηση της. Δηλαδή υπάρχει απουσία κατάλληλου και ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου για αξιοποίηση. Τα τελευταία χρόνια έχει προταθεί βέβαια ένα αναλυτικό σχέδιο που φαίνεται να δίνει λύσεις, αλλά δεν έχει τεθεί ακόμη σε εφαρμογή εξαιτίας της αργής διαβούλευσης. Σημαντικό είναι πως η εφαρμογή του νομοσχεδίου δεν θα είναι αρκετή. Παράλληλα θα χρειαστεί και στελέχωση ανθρώπινου δυναμικού με κατάλληλη κατάρτιση. Σημαντική αλλά ίσως και απαραίτητη θα είναι και η συμβολή των πανεπιστημίων μέσω της έρευνας που θα χρειαστεί να διεξαχθεί στο αντικείμενο για την περαιτέρω ανάπτυξή του αλλά και μέσα από την προετοιμασία του απαραίτητου ανθρώπινου δυναμικού. Ένας άλλος σημαντικός λόγος είναι η έλλειψη ενημέρωσης των πολιτών όπου σε πολλές περιοχές πιστεύουν πως μία γεωθερμική μονάδα θα καταστρέψει το περιβάλλοντα χώρο. Αυτή η ιδέα ξεκίνησε από την δεκαετία του ογδόντα όπου στο νησί της Μήλου μία μονάδα που λειτούργησε προκάλεσε περιβαλλοντικές καταστροφές. Στην πραγματικότητα τις περιβαλλοντικές αυτές καταστροφές δεν τος προκάλεσε η ίδια η μονάδα αλλά τα υπολείμματα του ρευστού. Με άλλα λόγια η μονάδα δεν ακολουθούσε την σχεδιασμένη λειτουργία να επιστρέφει το ρευστό στον υπόγειο ορίζοντα. Πράγμα που πλέον δεν συμβαίνει σε καμία περίπτωση. Αντίθετα, περιοχές όπως ο Δήμος Αλεξανδρούπολης όπου μετά από αρκετές δυσκολίες έχουν αξιοποιήσει πάρα πολύ την γεωθερμία, έχουν επωφεληθεί σημαντικά.
Τεχνοοικονομικά, υπάρχουν αρκετά προβλήματα που περιμένουν να λυθούν αλλά παράλληλα και αρκετά θετικά στοιχεία. Για παράδειγμα υπάρχει ένα τεράστιο εύρος τεχνολογιών παρακολούθησης και προσομοίωσης. Μέσω σύγχρονων Ασύρματων Δικτύων Δεδομένων (τα συμβατικά πλέον δεν μπορούν να ανταποκριθούν στον τεράστιο όγκο δεδομένων) συλλέγονται γεωχωρικά δεδομένα που καταχωρούνται σε μία ολοκληρωμένη βάση δεδομένων που χρησιμοποιεί κυρίως συστήματα γεωχωρικής πληροφορίας (GIS). Στην συνέχεια αυτά τα δεδομένα χρησιμοποιούνται για την προσομοίωση που αφορά την ροή και τις θερμικές διαδικασίες με μεγάλη ευκρίνεια και στις τρεις διαστάσεις. Από την άλλη, ένα ζήτημα είναι η ανάπτυξη και εξέλιξη των γεωθερμικών συστημάτων μεγάλου κυρίως βάθους. Σε αντίθεση με την αβαθή γεωθερμία, ο ταμιευτήρας διεισδύει αρκετά χιλιόμετρα κάτω από την φυσική γήινη επιφάνεια. Συνήθως μιλάμε για τρία μέχρι πέντε χιλιόμετρα. Σε αυτήν την περίπτωση το πρόβλημα είναι το τεράστιο κόστος. Για αυτό, όσα τέτοιας τάξης συστήματα έχουν κατασκευαστεί μέχρι τώρα παγκοσμίως έχουν βασιστεί κυρίως σε κρατικές επιχορηγήσεις. Το μεγαλύτερο μέρους του κόστους αφορά συντριπτικά την δημιουργία γεωτρήσεων. Για αυτό όπως καταλαβαίνετε είναι κρίσιμο να έχει προηγηθεί μία εκτενή μελέτη για την τοποθέτησή τους. Οι ειδικοί επί του θέματος προσπαθούν με δύο τρόπους να αμβλύνουν το κόστος. Πρώτον με την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών για τον περιορισμό των δαπανών, και δεύτερον με τον καινοτόμο συνδυασμό γεωθερμίας και μεταλλοφορίας. Η βασική ιδέα είναι πως παράλληλα με την ανάκτηση ρευστού, θα γίνεται και ανάκτηση χρήσιμων μετάλλων με την δημιουργία ταμιευτήρα και στον μεταλλοφόρο ορίζοντα.
Η γεωθερμία είναι ένα αρκετά ενδιαφέρον θέμα που πλέον θεωρείτε με τα σημερινά δεδομένα χρήσιμο ή και απαραίτητο να αναπτυχθεί. Εκτός από την επιστημονική κοινότητα και τους αντίστοιχους φορείς, σημαντική είναι και η συμβολή των τοπικών κοινωνιών. Άλλωστε είναι γεγονός το ότι για να αλλάξει το μείγμα καυσίμου οι τοπικές κοινωνίες συνδέονται άμεσα. Άραγε πως θα εξελιχθεί στα επόμενα χρόνια αυτός ο τομέας;