Φανταστείτε ότι βρίσκεστε λίγους μήνες πίσω, σε ένα καλοκαιρινό πρωινό του 2018. Είστε με τα αγαπημένα σας πρόσωπα σε ένα από τα πιο δημοφιλή καφέ της Μυκόνου και έχετε παραγγείλει το πρωινό σας καφεδάκι. Ο ήλιος λάμπει στον καταγάλανο ουρανό και ένα γλυκό αεράκι δροσίζει της ατμόσφαιρα. Κάθεστε σε ένα τραπέζι από το οποίο μπορείτε να θαυμάσετε όλη τη χώρα της Μυκόνου, να δείτε απέναντι τη Νάξο και το βλέμμα σας να χαθεί στον ορίζοντα. Στο μεταξύ έρχεται ο σερβιτόρος να σας φέρει τον καφέ σας. Συνειδητοποιείτε πως στον καφέ σας δεν υπάρχει καλαμάκι, γιατί το μαγαζί στο οποίο βρίσκεστε αποφάσισε να μη χρησιμοποιεί πλαστικά καλαμάκια στον καφέ, καθώς ακλουθεί την ευρωπαϊκή πολιτική για μείωση των πλαστικών μιας χρήσης. Πως θα αντιδρούσατε άραγε; Θα μπορούσατε να πιείτε τον καφέ σας χωρίς καλαμάκι ή με κάποιο υποκατάστατο (πχ χάρτινο καλαμάκι ή από μπαμπού) ; Θα επιμένατε στην επιθυμία σας να πιείτε τον καφέ με καλαμάκι, αν ξέρατε ότι αυτό θα σήμαινε μια επιπλέον χρέωση;
πραγματικό γεγονός - μεμονωμένο μεν, διόλου ασήμαντο δε - το οποίο δείχνει πως σιγά- σιγά ακόμα και στην Ελλάδα υπάρχει κόσμος που ευαισθητοποιείται απέναντι στα προβλήματα που δημιουργεί η εκτεταμένη χρήση πλαστικών μιας χρήσης και προσανατολίζεται στις διεθνείς δράσεις που αποσκοπούν στη μείωση ή ολική κατάργηση τους.
Προτού αναφερθούμε στις δράσεις και τις προσπάθειες που γίνονται για τη μείωση των για τους οποίους η μείωση τους θεωρείται αναγκαία:
i. Το πλαστικό είναι μη βιοδιασπώμενο υλικό με εξαιρετικά αργό ρυθμό αποσύνθεσης.
ii. Αποτελεί το 80% των απορριμμάτων που μολύνουν τις θάλασσες και τους ωκεανούς. Ίχνη του εντοπίζονται συχνά στα θαλάσσια είδη:
- 1 στις 3 θαλάσσιες χελώνες τρώνε τα πλαστικά απορρίμματα, νομίζοντας πως είναι φαγητό με αποτέλεσμα να πεθαίνουν από πνιγμό.
- 90% επίσης των θαλασσίων πουλιών περνούν τα πλαστικά απορρίμματα για φαγητό
- Το ίδιο συμβαίνει με τις φάλαινες, διάφορα άλλα ψάρια και θαλασσινά που καταλήγουν στη διατροφική αλυσίδα του ανθρώπου.
- Κάθε χρόνο 100000 θαλάσσιοι ζωικοί οργανισμοί πεθαίνουν λόγω των πλαστικών.
Το θετικό σημείο όλης της υπόθεσης είναι ότι ο κόσμος δείχνει να έχει καταλάβει την σοβαρότητα της κατάστασης και - ίσως περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο τομέα- φαίνεται ότι λαμβάνονται μέτρα τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Όσον αφορά το εθνικό επίπεδο:
- Στην Ελλάδα όπως ήδη γνωρίζουμε εφαρμόστηκε από την 1/1/2019 επιπλέον τέλος στις πλαστικές σακούλες οι οποίες από 0,04 € που στοίχιζαν θα πωλούνται πλέον προς 0,09 € . Ήδη η χρέωση στις πλαστικές σακούλες επέφερε τη μείωση τους κατά 60%- 65% κατά μέσο όρο και έως και 80% μεταξύ του δικτύου των σούπερ μάρκετ.
- Στην Ιταλία έχει απαγορευτεί τη χρήση τους από το 2011
- Στην Αγγλία από τον Οκτώβριο 2015 μεγάλα καταστήματα του λιανεμπορίου καλούνται δια νόμου να επιβάλουν χρέωση πέντε πένες για τις πλαστικές σακούλες, μέτρο το οποίο έχει οδηγήσει στην απόσυρση 15 δις τεμαχίων πλαστικής σακούλας. Η κυβέρνηση σχεδιάζει να επεκτείνει το μέτρο σε όλα τα καταστήματα λιανικής και να αυξήσει το τέλος στις 10 πένες (13 σεντς) από τις αρχές του 2020.
- Στη Γερμανία, τη Σουηδία και τη Νορβηγία εφαρμόζεται ένα πρόγραμμα επιστροφής στα πλαστικά μπουκάλια. Ο καταναλωτής πληρώνει λίγο περισσότερο για την αγορά τους, ωστόσο λαμβάνει πίσω το ποσό αυτό με την ανακύκλωσή τους.
Όσον αφορά σε διεθνές επίπεδο:
Η ΕΕ έχει ως στόχο την απαγόρευση των πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης, όπως τα καλαμάκια και τα πλαστικά πιάτα. Η Ελίζαμπεθ Κέστινγκερ, υπουργός Βιωσιμότητας και Τουρισμού της Αυστρίας - η οποία ασκεί την τρέχουσα περίοδο την εναλλασσόμενη προεδρία της ΕΕ - ανακοίνωσε ότι επετεύχθη συμφωνία υπογραμμίζοντας ότι πρόκειται για "ένα ορόσημο στις προσπάθειές μας να μειωθούν τα πλαστικά σκουπίδια". Η προσωρινή αυτή συμφωνία θα πρέπει τώρα να εγκριθεί επισήμως από τα κράτη μέλη της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και αναμένεται να τεθεί σε ισχύ σε δύο χρόνια.
Αναλυτικότερα το πακέτο των προτάσεων έχει ως βασικό στόχο να απαγορευθούν εντελώς από την αγορά τα πλαστικά μιας χρήσης όπως μαχαιροπίρουνα, πιάτα, καλαμάκια, στηρίγματα μπαλονιών, μπατονέτες και συσκευασίες fastfood από διογκωμένη πολυστερίνη.
Περιλαμβάνει ακόμα μια σειρά από μέτρα όπως:
i. Κατάρτιση σχεδίου από τα κράτη-μέλη για τη μείωση των πλαστικών μιας χρήσης τουλάχιστον κατά 25% έως το 2025. Τα μέτρα πρέπει να είναι ανά προϊόν ανάλογα με την επίπτωση που εκτιμάται ότι έχει αυτό στο περιβάλλον.
ii. Αναλογική συμμετοχή των παραγωγών προϊόντων μιας χρήσης (βιομήχανοι, εισαγωγείς κ.λπ.) στο κόστος καθαρισμού του περιβάλλοντος (μέχρι σήμερα συμμετέχουν στο κόστος της ανακύκλωσης μέσω των γνωστών συστημάτων). Συμπεριλαμβάνονται και οι καπνοβιομηχανίες (για τα φίλτρα των τσιγάρων, που περιέχουν μικροπλαστικά), που επιπλέον θα πρέπει να συμμετέχουν στο κόστος συλλογής, μεταφοράς και διαχείρισης των αποτσίγαρων, όπως και στο κόστος εκστρατειών ενημέρωσης των καταναλωτών.
iii. Μέτρα από τα κράτη-μέλη για τη μείωση του περιβαλλοντικού κόστους των χρησιμοποιημένων φίλτρων στα αποτσίγαρα κατά 50% έως το 2025 και 80% έως το 2030.
iv. Αποκλειστική κυκλοφορία συσκευασιών μιας χρήσης με καπάκι από πλαστικό στην αγορά μόνο αν το καπάκι δεν αποσπάται κατά τη χρήση.
v. Άδεια κυκλοφορίας πλαστικών μπουκαλιών των ποτών και των αναψυκτικών στην ευρωπαϊκή αγορά μόνο αν μέχρι το 2025 περιέχουν τουλάχιστον 35% ανακυκλωμένη πρώτη ύλη. Στόχος είναι η ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης και η αύξηση της οικονομικής αξίας των υλικών, ώστε να λειτουργήσει ως μοχλός στην καλύτερη ανακύκλωση
vi. Χωριστή συλλογή από τα κράτη-μέλη έως το 2025 του 90% των προϊόντων μιας χρήσης και διασφάλιση της σωστής ανακύκλωσής τους.
vii. Συλλογή τουλάχιστον του 50% του πλαστικού εξοπλισμού αλιείας και ανακύκλωση του 15% από το 2025, καθώς η αλιεία θεωρείται πηγή προέλευσης σημαντικού τμήματος της θαλάσσιας ρύπανσης
viii. Μη χρησιμοποίηση επικίνδυνων χημικών στη σύνθεσή των προϊόντων γυναικείας προσωπικής υγιεινής.
ix. Αναγραφή στις συσκευασίες των πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης
- ενδεδειγμένου τρόπου διαχείρισης (μετά τη χρήση τους),
- επιπτώσεων που προκαλεί στο περιβάλλον η κακή τους διαχείριση
- της ύπαρξης επικίνδυνων χημικών, όπως βαρέα μέταλλα, στη σύνθεσή τους.
Όλα αυτά τα μέτρα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά και δείχνουν ότι αργά αλλά σταθερά σημειώνονται βήματα προόδου. Για μια ακόμα φορά το βασικό είναι η συνειδητοποίηση του προβλήματος και η αλλαγή των καθημερινών μας συνηθειών. Έχουμε ευθύνη απέναντι στο περιβάλλον. Είναι υποχρέωση μας να κάνουμε ότι μπορούμε για να το προστατέψουμε. Ειδικά στο θέμα της μείωσης του πλαστικού, όλοι μας μπορούμε να πάρουμε πρωτοβουλίες και να συμμετάσχουμε ενεργά. Μπορεί πράγματι κάποια αλλαγές στις συνήθεις μας όπως π.χ. ο καφές χωρίς καλαμάκι να μην μας αρέσουν στην αρχή, αλλά μικρό το κακό. Θέληση και όρεξη να έχουμε, γιατί όπου υπάρχει θέληση υπάρχει και τρόπος!