του Χρήστου Καλαντζή
Μία σημαντική εξέλιξη για όλη την Ευρώπη για κάθε τομέα και όχι μόνο για τους τομείς που αφορούν το περιβάλλον, είναι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Μάλιστα της έχει δοθεί αρκετή σημασία ώστε να είναι πρώτη προτεραιότητα στην ατζέντα της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μετά την αντιμετώπιση του ιού COVID-19 φυσικά. Ποια η φύση και ο στόχος αυτής της συμφωνίας, ώστε να έχει λάβει τέτοιες διαστάσεις στο μέλλον της Ευρώπης και τέτοια σημασία;
Όπως η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί, πρόκειται για μια νέα αναπτυξιακή στρατηγική που αποσκοπεί στον μετασχηματισμό της ΕΕ σε μια δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία που διαθέτει μια οικονομία σύγχρονη, ανταγωνιστική και αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων, στην οποία ως το 2050 έχουν μηδενιστεί οι καθαρές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και όπου η οικονομική ανάπτυξη έχει αποσυνδεθεί από τη χρήση των πόρων. Αποσκοπεί επίσης στην προστασία, τη διατήρηση και την ενίσχυση του φυσικού κεφαλαίου της ΕΕ, καθώς και στην προστασία της υγείας και της ευημερίας των πολιτών από κινδύνους και επιπτώσεις που σχετίζονται με το περιβάλλον. Σε αυτό το σημείο, για να είναι ο δρόμος για αυτή την συμφωνία βιώσιμος, η Ευρώπη θα χρειαστεί να προσέξει οπωσδήποτε δύο σημεία και κατά τον σχεδιασμό αλλά και κατά την κριτική των μέτρων της συμφωνίας.
Πρώτον, η μετάβαση αυτή πρέπει να είναι δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς. Πρέπει να δίνει προτεραιότητα στον άνθρωπο και να μεριμνά για τις περιφέρειες, τους κλάδους και τους εργαζομένους που θα έρθουν αντιμέτωποι με τις μεγαλύτερες προκλήσεις. Δεδομένου ότι θα επιφέρει ουσιώδεις αλλαγές, η ενεργός συμμετοχή του κοινού και η εμπιστοσύνη στη μετάβαση είναι ύψιστης σημασίας για την αποτελεσματικότητα και την αποδοχή των πολιτικών.
Δεύτερον, η περιβαλλοντική φιλοδοξία της Πράσινης Συμφωνίας δεν μπορεί να επιτευχθεί εάν η Ευρώπη δράσει μόνη της. Οι αιτίες της κλιματικής αλλαγής και της απώλειας της βιοποικιλότητας είναι παγκόσμιες και δεν τις περιορίζουν τα εθνικά σύνορα. Η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει την επιρροή, την εμπειρογνωσία και τους οικονομικούς της πόρους για να κινητοποιήσει τους γείτονες και τους εταίρους της ώστε να ακολουθήσουν και αυτοί μια βιώσιμη πορεία. Επίσης, αναγνωρίζει την ανάγκη να διατηρηθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού και η ανταγωνιστικότητά της, ακόμη κι αν οι άλλοι διστάζουν να δράσουν.
Στην συνέχεια θα παρουσιαστούν συνοπτικά οι βασικές πολιτικές και τα μέτρα που απαιτούνται για την επίτευξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Φιλοδοξία για το κλίμα
· Πρόταση για "Κλιματικό Νόμο" που θα ενσωματώνει το στόχο του 2050 για την ουδετερότητα του κλίματος στη νομοθεσία.
· Ένα συνολικό σχέδιο για την αύξηση των κλιματικών στόχων της ΕΕ για το 2030.
Κυκλική Οικονομία
Η υιοθέτηση ενός νέου Σχεδίου Δράσης για την Κυκλική Οικονομία για όλους τους τομείς, το οποίο αυτήν την περίοδο βρίσκεται σε διαπραγμάτευση.
Ειδικότερα:
Προϊόντα
Οικολογικός σχεδιασμός για βιώσιμα προϊόντα με σκοπό την διευκόλυνση της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης τους.
Μεταφορά αποβλήτων
Η Επιτροπή είναι της άποψης ότι η ΕΕ θα πρέπει να σταματήσει να εξάγει τα απόβλητά της εκτός της ΕΕ και, κατά συνέπεια, θα επανεξετάσει τους κανόνες για τις μεταφορές αποβλήτων και τις παράνομες εξαγωγές.
Πλαστικά είδη
· Συνέχιση της στρατηγικής για τα πλαστικά του 2018 (μέτρα για την αντιμετώπιση διεθνώς προστιθέμενων μικρο-πλαστικών και ακούσιων απελευθερώσεων πλαστικών)
· Ανάπτυξη απαιτήσεων για να εξασφαλιστεί ότι όλες οι συσκευασίες στην αγορά της ΕΕ θα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν ή να ανακυκλωθούν με οικονομικά βιώσιμο τρόπο έως το 2030
· Ανάπτυξη ρυθμιστικού πλαισίου για τα βιοαποικοδομήσιμα και βιολογικά πλαστικά
· Εφαρμογή μέτρων για τα πλαστικά μιας χρήσης
Επαναχρησιμοποίηση
· Προτεραιότητα στη μείωση και επαναχρησιμοποίηση των υλικών πριν από την ανακύκλωσή τους
· Μέτρα για την ενθάρρυνση των επιχειρήσεων και των καταναλωτών να προωθήσουν επαναχρησιμοποιήσιμα, ανθεκτικά και επισκευάσιμα προϊόντα ("δικαίωμα επισκευής")
· Πληροφορίες αξιόπιστων και επαληθεύσιμων προϊόντων με την εισαγωγή ενός ηλεκτρονικού διαβατηρίου προϊόντων σχετικά με την προέλευση, τη σύνθεση, την επισκευή, τις δυνατότητες διάλυσης και το χειρισμό στο τέλος του κύκλου ζωής
Μπαταρίες
Νομοθεσία για τη στήριξη του Στρατηγικού Σχεδίου Δράσης για τις Μπαταρίες και την Κυκλική Οικονομία.
Βιομηχανία
Υιοθέτηση βιομηχανικής στρατηγικής ΕΕ, με επίκεντρο τον πράσινο και τον ψηφιακό μετασχηματισμό.
Αγορές
Πρωτοβουλίες για την ενίσχυση των αγορών προϊόντων βιώσιμων ή κλιματικά ουδέτερων σε τομείς όπου βιομηχανικά καταναλώνονται μεγάλες ποσότητες ενέργειας.
Για περισσότερες πληροφορίες όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, το επίσημο έγγραφο που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι διαθέσιμο εδώ.
Ο οδικός χάρτης που έχει συμφωνηθεί αναφέρει πως οι ενέργειες για τα περισσότερα από τα παραπάνω θα γίνουν μέσα στο 2020 και οι υπόλοιπες το 2021, πράγμα δύσκολο με βάση τα νέα δεδομένα που έφερε μαζί της η εξάπλωση του COVID-19. Σε αυτό το σημείο, καλό είναι να σημειωθεί το πόσο σημαντική θα είναι και η ατομική συμβολή του καθενός. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, το Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία και κάθε άλλο μέτρο ή πολιτική που αποφασίζεται είτε από την Ελλάδα, είτε από την Ευρώπη και είτε από τον ΟΗΕ, δεν μπορεί να φέρει τα αποτελέσματα - στόχους για το περιβάλλον, το κλίμα και την ποιότητα της ζωής του ανθρώπου εάν δεν δράση ο καθένας ατομικά. Αυτό ονομάζεται ατομική ευθύνη και είναι πολύ σημαντική για κάθε προσπάθεια επίλυσης οποιουδήποτε προβλήματος που αφορά ένα οποιοδήποτε σύνολο ανθρώπων, είτε είναι μία μικρή κοινωνία είτε ολόκληρος ο πλανήτης.
Παρατήρηση που έγινε μετά την αναφορά του COVID-19, γιατί στην πραγματικότητα η Κλιματικής Αλλαγής και ο ιός COVID-19 είναι προβλήματα ίδια, όσον αφορά την ατομική ευθύνη. Μάλιστα, βλέπουμε άμεσα αυτή την στιγμή σε όλο τον κόσμο την σημασία της ατομικής ευθύνης στην κρίση που έχει δημιουργηθεί εξαιτίας του COVID-19 και πως τα μέτρα των κυβερνήσεων και των οργανισμών υγείας δεν μπορούν να φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα εάν ο καθένας ξεχωριστά δεν κάνει αυτό που χρειάζεται, και μάλιστα συλλογικά.
Η Κλιματική Αλλαγή όπως και ο COVID-19, είναι ένα πρόβλημα που ξεκίνησε ο άνθρωπος, απαιτεί δραστικά μέτρα, απειλεί ανθρώπινες ζωές, απειλεί οικονομίες και πολλά άλλα ακόμη που θα μπορούσαν να σημειωθούν. Είναι φανερό επομένως πως τα δύο προβλήματα είναι ίδια, ή τουλάχιστον είναι ίδια για χάρη του «μοντέλου» που μας δείχνει μέσα από το παράδειγμα του COVID-19, την καθοριστική σημασία της ατομικής ευθύνης στο πρόβλημα της Κλιματικής Αλλαγής.
Στην πραγματικότητα, έχουν δύο πολύ σημαντικές διαφορές. Πρώτον, οι επικίνδυνες επιπτώσεις του COVID-19 είναι αμεσότερες και αφορούν ευθέως τον άνθρωπο, πράγμα που τον καθιστά πιο τρομακτικό από την Κλιματική Αλλαγή και πιο ενδιαφέρον θέμα για τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και το διαδίκτυο. Από την άλλη, η Κλιματική Αλλαγή είναι ένα φαινόμενο που παρουσιάζει (για την ώρα) αργά τις επιπτώσεις της, ενώ παράλληλα έχει καλά μελετηθεί ώστε να μην είναι άγνωστη· γεγονότα που την καθιστούν λιγότερο τρομακτική για τους ανθρώπους. Δεύτερον, η Κλιματική Αλλαγή αποτελεί κίνδυνο όχι μόνο για τις ανθρώπινες ζωές, τις οικονομίες και γενικότερα τον άνθρωπο. Η Κλιματική Αλλαγή απειλεί οικοσυστήματα και βιότοπους, που σημαίνει πως δεν απειλείται μόνο ο άνθρωπος, αλλά και οτιδήποτε άλλο υπάρχει και εξαρτάται από το φυσικό περιβάλλον του πλανήτη. Γεγονός και διαφορά, που μακροπρόθεσμα καθιστά την Κλιματική Αλλαγή σοβαρότερο πρόβλημα από τον ιό COVID-19.