top of page
Αναζήτηση

Όταν οι χάρτες προστατεύουν τη ζωή— 15 τρόποι που το GIS σώζει τη βιοποικιλότητα της Ελλάδας

  • Εικόνα συγγραφέα: envinow.gr
    envinow.gr
  • πριν από 5 λεπτά
  • διαβάστηκε 3 λεπτά
ree


Οι χάρτες δεν είναι πια απλώς χαρτί ή pixels. Είναι φωνές τοπίων, παλμοί ειδών, αποτυπώσεις ζωής που επιμένει να επιβιώνει. Σε μια εποχή όπου τα ενδιαιτήματα συρρικνώνονται, τα είδη υποχωρούν και το κλίμα αλλάζει τα όρια της ίδιας της φύσης, το GIS – τα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών – γίνεται ο πιο αξιόπιστος σύμμαχος της διατήρησης.


Δεν είναι απλώς τεχνολογία χαρτογράφησης. Είναι ο φακός που μας βοηθά να “δούμε” τη φύση χωρικά να αντιληφθούμε πού συγκρούονται άνθρωπος και οικοσύστημα, πού πρέπει να δράσουμε, πώς θα σωθεί αυτό που ακόμη αναπνέει.


ree

1. Χαρτογράφηση Ενδιαιτημάτων

Από τη Δαδιά μέχρι τον Όλυμπο, το GIS αποτυπώνει με ακρίβεια τις περιοχές που φιλοξενούν κρίσιμα είδη. Μέσα από δορυφορικά δεδομένα (π.χ. Sentinel, Landsat), επιστήμονες αναγνωρίζουν ενδιαιτήματα αρκούδας, λύκου και αρπακτικών πτηνών — ταυτόχρονα παρακολουθώντας πώς η ανθρώπινη δραστηριότητα τα πιέζει.


2. Μοντέλα Κατανομής Ειδών (SDM)

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες στην Ανατολική Μεσόγειο, η κλιματική μεταβολή και οι αλλαγές χρήσεων γης μετακινούν τους πυρήνες ενδημισμού (Pires, 2024). Στην Ελλάδα, τέτοια μοντέλα εφαρμόζονται για ενδημικά φυτά της Κρήτης και για σπάνια θηλαστικά της Πίνδου, βοηθώντας να σχεδιαστούν προστατευμένες περιοχές με επιστημονική βάση.


3. Διαδρόμοι Άγριας Ζωής

Το GIS αποκαλύπτει “οικολογικές αρτηρίες” που ενώνουν κατακερματισμένα ενδιαιτήματα. Χωρίς αυτούς τους διαδρόμους, η φύση παύει να αναπνέει. Στην Πίνδο, αναλύσεις συνδεσιμότητας με GIS υποδεικνύουν ζώνες διέλευσης λύκων και αρκούδων — πολύτιμο εργαλείο για την Πολιτική Προστασία και τα Δασαρχεία.


4. Χαρτογράφηση Κινδύνου Λαθροθηρίας

Σύγχρονες μελέτες σε Αφρική και Ασία (Nieman, 2024) αποδεικνύουν ότι τα “Poaching Risk Maps”μειώνουν σημαντικά τη θνησιμότητα. Στην Ελλάδα, το LIFE BalkanDetox και το Vulture Conservation Foundation χρησιμοποιούν GIS για να εντοπίζουν “καυτά σημεία” δηλητηρίασης γύπων και να ενεργοποιούν έγκαιρα τις ομάδες πεδίου.


5. Τηλεμετρία & GPS

Τα GIS δίνουν φωνή στα ίδια τα ζώα. Από τους γύπες της Δαδιάς έως τις αρκούδες της Ροδόπης, τα δεδομένα GPS καταγράφουν κινήσεις, μετακινήσεις, θνησιμότητα. Μια πανευρωπαϊκή ανάλυση 2025 (BearConnect) έδειξε ότι όσο αυξάνεται η ανθρώπινη πίεση, τόσο μικραίνει ο “λειτουργικός χώρος” των μεγάλων θηλαστικών — και το GIS είναι το μόνο εργαλείο που το αποδεικνύει οπτικά.


6. Κλιματική Αλλαγή & Μετατόπιση Ειδών

Η Ελλάδα θερμαίνεται πιο γρήγορα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Τα μοντέλα προβλέπουν πώς τα φυτά και τα ζώα θα αναζητήσουν νέα καταφύγια σε μεγαλύτερα υψόμετρα. Η χαρτογράφηση αυτών των μετατοπίσεων βοηθά να προστατέψουμε τις περιοχές του αύριο, όχι μόνο του σήμερα.


7. Συμμετοχική Χαρτογράφηση

Το GIS δεν είναι μόνο για ειδικούς. Με εφαρμογές citizen science όπως το Natura Watch, πολίτες και ερευνητές συλλέγουν δεδομένα για παρουσία ειδών. Η γνώση γίνεται κοινή — και η προστασία πιο δίκαιη.


ree

Το GIS στην Ελλάδα του σήμερα

Η χώρα διαθέτει πάνω από 450 περιοχές Natura 2000, που καλύπτουν σχεδόν το 28% της επικράτειας. Ωστόσο, η χαρτογραφική πληροφορία συχνά μένει διάσπαρτη, ανολοκλήρωτη ή ανενημέρωτη. Η διασύνδεση ανοιχτών δεδομένων (EEA, Copernicus, geodata.gov.gr και mapsportal.ypen.gr) με εθνικά προγράμματα παρακολούθησης θα μπορούσε να αλλάξει το τοπίο: να περάσουμε από “χαρτιά και PDF” σε δυναμικά WebGIS, που ζωντανεύουν το πεδίο.


Προκλήσεις

Κάθε χάρτης χρειάζεται δεδομένα, και τα δεδομένα χρειάζονται ανθρώπους. Η έλλειψη χωρικών ειδικών στους φορείς διαχείρισης, η περιορισμένη πρόσβαση σε δορυφορικά δεδομένα υψηλής ανάλυσης και η ασυνέχεια προγραμμάτων είναι ακόμη εμπόδια. Όμως η τεχνολογία υπάρχει, οι πλατφόρμες είναι ανοιχτές, και το μόνο που λείπει είναι η πολιτική βούληση να τις ενώσει.


ree

Ένα βλέμμα στο μέλλον

Το GIS του αύριο θα συνδυάζει AI, drones, τηλεπισκόπηση και real-time αισθητήρες. Οι χάρτες θα ενημερώνονται από μόνοι τους, τα ζώα θα “μιλούν” μέσω GPS, και οι δασικές υπηρεσίες θα έχουν ζωντανό πίνακα παρακολούθησης για κάθε περιοχή της Ελλάδας. Εκεί βαδίζουμε — αν επιλέξουμε να δούμε τη φύση μέσα από τα μάτια της τεχνολογίας.

Το GIS δεν είναι απλώς μια βάση δεδομένων. Είναιη νέα γλώσσα της φύσης, που μεταφράζει τον κόσμο της σε pixels, συντεταγμένες και επίπεδα πληροφορίας. Και μέσα σε αυτή τη γλώσσα, η Ελλάδα έχει πολλά να πει: αρκεί να χαρτογραφήσουμε όχι μόνο το τοπίο, αλλά και τη βούλησή μας να το προστατέψουμε.


Πηγές


 
 
 
bottom of page