Του Χρήστου Καλαντζή
Από τον σχηματισμό των πρώτων οικισμών κιόλας, εμφανίστηκε το ακουστό σε όλους μας φαινόμενο της αστικοποίησης. Αστικοποίηση συνοπτικά, είναι η τάση μαζών ανθρώπων να μετακινούνται και να δραστηριοποιούνται σε αστικά κέντρα. Εκτός του ότι αυτή η τάση τα τελευταία χρόνια έχει αφήσει ένα τεράστιο αποτύπωμα στον πλανήτη, οι ειδικοί θεωρούν πως ο αριθμός των ανθρώπων στις μεγαλουπόλεις θα συνεχίσει να αυξάνεται όπως μία γεωμετρική πρόοδος. Ήδη μεγάλο ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού είναι κατανεμημένο στα αστικά κέντρα και προβλέπεται έως το 2030 να έχει αυξηθεί στο 70%. Οι πόλεις λειτουργούν ως κέντρα δραστηριοποίησης του ανθρώπου και επομένως είναι υπεύθυνες σε μεγάλο βαθμό για το ανθρώπινο αποτύπωμα στο περιβάλλον, το οποίο όπως έχει αποδειχτεί είναι αρκετά βλαβερό.
Τα αστικά κέντρα είναι υπεύθυνα για περισσότερο από το 70% του διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπεται στο περιβάλλον. Έως τώρα έχουν αποδειχτεί δύναμη περιβαλλοντικής καταστροφής. Ο κίνδυνος να αυξηθεί η θερμοκρασία κατά 2 βαθμούς κελσίου από τα προβιομηχανικά επίπεδα και να βρεθούμε σε προβληματική θέση, είναι έξω από την πόρτα μας. Για να υπάρξει μια λογική πιθανότητα (πάνω από 50%) να αποφευχθεί μια τέτοια άνοδος, οι σωρευτικές παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα πρέπει να περιοριστούν σε 870 gigatons ισοδύναμου CO2 μεταξύ 2009 και 2100. Ωστόσο, σε ένα σενάριο BAU, οι πόλεις μας θα προκαλέσουν παγκόσμιες εκπομπές άνθρακα άνω των 460 GtCO2 μόνο τις επόμενες τρεις δεκαετίες. Επιπλέον, αποτελέσματα ερευνών του WWF μας δείχνουν πως το ανθρώπινο αποτύπωμα στο περιβάλλον έχει αυξηθεί και έχει ξεπεράσει τα όρια της βιολογικής ικανότητας του πλανήτη τα τελευταία 30 χρόνια. Αν διατηρηθεί αυτός ο τρόπος ζωής, εκτιμάται πως μέχρι το 2030 θα χρειαστούν δύο πλανήτες για να ζήσουμε.
Βλέποντας την κατάσταση, διεθνείς οργανισμοί, κράτη και πάρα πολλές τοπικές κυβερνήσεις έχουν ήδη ενεργοποιηθεί δουλεύοντας για βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους που καταπολεμούν την κλιματική αλλαγή. Πράσινες καινοτόμες τεχνολογίες και πρωτοβουλίες, έρευνες που δημιουργούν την απαραίτητη τεχνογνωσία και η διάθεση για βιώσιμες αλλαγές είναι απαραίτητα στοιχεία, που την τελευταία δεκαετία έχουν κάνει την εμφάνισή τους στο παγκόσμιο προσκήνιο αποφασιστικά. Ο στόχος να αποτελέσουν οι πόλεις κύρια πηγή οικολογικής αναζωογόνησης είναι πραγματοποιήσιμος, αλλά χρειάζεται πολύ δουλεία, που πρέπει να γίνει συλλογικά και άμεσα.
Ιδανικό πρότυπο δράσης αποτελούν οι εξής ενέργειες: H κυβέρνηση σε επίπεδο διακρατικό, κρατικό, περιφερειακό ή τοπικό, λαμβάνει αποφάσεις και θεσπίζει νόμους που διαμορφώνουν τις απαραίτητες υποδομές και συμβάλλουν στη δημιουργία «πράσινου κλίματος». Στη συνέχεια, η διακυβέρνηση, ως έκφραση της κυβέρνησης στην κοινωνία, αποτελεί φορέα και τρόπο υλοποίησης των αποφάσεων. Σε αυτό το σημείο, απαραίτητη είναι η στήριξη από τις επιχειρήσεις, που κυρίως μέσα από την υιοθέτηση βιοοικονομικών συστημάτων, θέτουν τα οικονομικά θεμέλια. Ακόμη, απαραίτητή είναι και η συμβολή της μηχανικής, που εμφανώς θα κάνει την έμπρακτη εφαρμογή. Τελικό αποτέλεσμα της μέχρι τώρα ροής είναι τα λεγόμενα εργαστήρια βιωσιμότητας, που συνιστούν έργα, υποδομές και συστήματα, τέτοια ώστε να «πρασινίζει» ο χαρακτήρας των πόλεων ή των οικισμών, μεταβάλλοντάς τον σε βιώσιμο με κριτή την αειφορία. Τα εργαστήρια βιωσιμότητας είναι χώροι πράσινης δραστηριοποίησης και εταιριών, αλλά κυρίως των πολιτών, οι οποίοι μετέχουν σημαντικά στη συνολική διαδικασία με σύνθετο ρόλο. Στηρίζουν και αποδέχονται τις βιώσιμες αλλαγές και τα εργαστήρια βιωσιμότητας, ενώ παράλληλα δρουν με δική τους πρωτοβουλία και υιοθετούν ένα νέο τρόπο ζωής, διαφορετικό με τον έως τώρα που έχει αποδειχθεί βλαβερός για το περιβάλλον.
Ολοκληρώνοντας, η μετατροπή των αστικών κέντρων σε μονάδες αναζωογόνησης του περιβάλλοντος μπορεί να μην αποτελεί εύκολο στόχο, αλλά με την κατάλληλη προεργασία είναι εφικτός, και βέβαια ας μην ξεχνάμε πως είναι απαραίτητος.