Όντας μάρτυρες της περιβαλλοντικής κρίσης οι σύγχρονες κοινωνίες έχουν, πλέον, συνειδητοποιήσει ότι τα περιβαλλοντικά προβλήματα που πλήττουν τον πλανήτη, απειλούν την επιβίωση και την μακροημέρευση του ανθρώπινου γένους. Έτσι, τόσο δημοσιογράφοι, πολιτικοί όσο και επιστήμονες αλλά και φιλόσοφοι αναζητούν νέες ερμηνείες για να εξηγήσουν και παράλληλα να αποκαταστήσουν την σχέση ανθρώπου και φύσης, ενώ παράλληλα έχουν ως στόχο να οικοδομήσουν μία νέα αντίληψη για το περιβάλλον. Πυλώνα αυτών των δράσεων καλείται να διαδραματίσει η Περιβαλλοντική Ηθική μέσα από την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, ώστε να αναπτυχθεί ο προβληματισμός σχετικά με τις ανθρώπινες ευθύνες απέναντι στο φυσικό περιβάλλον. Για να γίνουν, όμως, πιο κατανοητές οι δύο αυτές έννοιες θα ήταν χρήσιμο να ληφθούν υπόψη οι παρακάτω ορισμοί.
Ηθική ονομάζεται ο φιλοσοφικός κλάδος που εξετάζει τους κανόνες της συμπεριφοράς μας απέναντι στους συνανθρώπους. Διερευνά βασικές έννοιες, όπως αξίες, κανονιστικές αρχές, δικαιώματα και καθήκοντα. Κλάδο της αποτελεί η Περιβαλλοντική Ηθική η οποία διευρύνει το πεδίο του ηθικού προβληματισμού, ώστε οι μέλλουσες γενεές να εκλαμβάνονται ως ηθικά σημαίνουσες κατηγορίες. Παράλληλα, κάνει γνωστό ότι όσες είναι οι δυνατότητες παρέμβασης στην φύση τόσο διευρύνονται και οι υποχρεώσεις απέναντι σε αυτή.
Περιβαλλοντική εκπαίδευση (Π.Ε.) - σύμφωνα με τον Stapp – είναι η εκπαίδευση που στοχεύει στην ανάπτυξη πολιτών με γνώσεις σε σχέση με το βιοφυσικό περιβάλλον και τα προβλήματά του, πολιτών οι οποίοι αφενός μεν είναι ενήμεροι για το πως να βοηθήσουν, ώστε να λυθούν αυτά τα προβλήματα, αφετέρου δε να έχουν τη διάθεση να συνδράμουν ουσιαστικά στην επίλυσή τους.
Περιβαλλοντική ηθική και εκπαίδευση αποτελούν δύο έννοιες άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους καθώς η ηθική προωθεί στην εκπαίδευση, την ανάπτυξη κρίσιμων, στοχαστικών και ηθικών πολιτών σε ένα κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο. Ενώ και η εκπαίδευση με την σειρά της δεν στοχεύει μόνο στην κατάρτιση επιστημονικών γνώσεων και δεξιοτήτων αλλά και στην καλλιέργεια στάσεων, αξιών και συμπεριφορών. Σκοπός της Π.Ε. σύμφωνα με τη Χάρτα του Βελιγραδίου είναι «Να διαμορφώσει έναν ενημερωμένο και ευαίσθητο πληθυσμό γύρω από το περιβάλλον και τα προβλήματά του, ο οποίος θα αποκτήσει γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις, κίνητρα και αίσθημα προσωπικής δέσμευσης για να εργαστεί ατομικά και συλλογικά για την επίλυση των υπαρχόντων προβλημάτων και την πρόληψη νέων» (Φλογαΐτη 1998, Μανδρίκας 2015).
Προκειμένου να εκπληρώσει τον σκοπό της η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση βασίζεται σε τρείς άξονες. Ο πρώτος είναι η απόκτηση επιστημονικών γνώσεων, τις οποίες παρέχει η Περιβαλλοντική Επιστήμη, ο δεύτερος είναι ανάπτυξη αξιών που προσανατολίζονται στη βιοκεντρική ηθική και φιλοσοφία που παρέχει η Περιβαλλοντική Ηθική και τέλος η βιωματική προσέγγιση μέσω της αξιοποίησης πολλαπλών μεθόδων, εργαλείών και χώρων. Τον πιο υποβαθμισμένο από τους τρείς άξονες αποτελεί ο δεύτερος καθώς είναι πολύ δύσκολο ο άνθρωπος να πάψει να σκέφτεται τον εαυτό του και να συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τα άλλα όντα. Με λίγα λόγια, η Περιβαλλοντική Ηθική μέσα από την Περιβαλλοντική εκπαίδευση προτείνει να τεθεί ένα τέρμα στον ανθρωποκεντρισμό των αξιών ο οποίος κατηγορείται ότι είναι η προέλευση των περιβαλλοντικών προβλημάτων που συναντάμε σήμερα.
Εν κατακλείδι, στην εποχή μας, τα περιβαλλοντικά προβλήματα αποτελούν αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο ο άνθρωπος διαχειρίζεται το φυσικό περιβάλλον. Είναι αναμφισβήτητο ότι η φύση είναι πολύτιμη για τους ανθρώπους, αλλά δεν είναι σαφές αν η ίδια η φύση έχει ηθική αξία, η οποία την καθιστά και άξια προστασίας. Την απάντηση σαυτό μπορεί να δώσει ο καθένας από μας μέσω της ανάπτυξης της Περιβαλλοντικής Ηθικής που ενεργοποιείται από το πεδίο της εκπαίδευσης αξιών.
Πηγές
https://www.researchgate.net/publication/346994535_E_anankaioteta_tes_Periballontikes_Ethikes_sten_Periballontike_Ekpaideuse
http://www.pse.aegean.gr/pms-pe/
https://www.wwf.gr/shmeio_gnosis/perivallontiki_ekpaideush/
http://kpe.gr/new/sinedria/7_congress/papers/sat_fifth/kefalogianni.pdf
https://amitos.library.uop.gr/xmlui/handle/123456789/245