Ένα παγκόσμιο φαινόμενο που απασχολεί το 2022 τόσο τις κυβερνήσεις όσο και τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις δεν είναι άλλο από αυτό της ταχείας ενεργειακής κρίσης. Η υφιστάμενη κρίση θα μπορούσε να καταλήξει ως η χειρότερη κρίση, από την πετρελαϊκή κρίση του 1970, καθώς οι τιμές του φυσικού αερίου σε Ευρώπη και Ασία έχουν φτάσει σε υψηλά επίπεδα, ενώ παράλληλα οι τιμές του πετρελαίου έχουν εκτοξευτεί λόγω των ελλείψεων στον εφοδιασμό του φυσικού αερίου, προκαλώντας και αύξηση στην τιμή του κάρβουνου και κατ’ επέκταση προβλήματα στην παροχή ρεύματος αλλά και την πτώχευση πολλών πάροχων με χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών του Ηνωμένου Βασίλειου. Ποιες είναι, όμως, οι αιτίες που οδήγησαν στην ενεργειακή κρίση; Πως αυτή επηρεάζει τόσο την Ευρώπη όσο και την Ελλάδα; Αυτά είναι κάποια μόνο από τα ερωτήματα που θα μπορέσουν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε την απειλή αυτή.
Αρχικά, η κρίση αυτή προέρχεται από ένα συνδυασμό γεγονότων, με σημαντικότερο την υγειονομική κρίση με τον Covid-19, η οποία δημιούργησε έντονη αβεβαιότητα τόσο στον τομέα της ενέργειας όσο και στην παγκόσμια οικονομία. Η οικονομική επιβράδυνση οδήγησε σε κατάρρευση της ζήτησης ενέργειας το 2020, με τις τιμές του πετρελαίου να είναι εξαιρετικά χαμηλές, ενώ η μείωση αυτή διορθώθηκε με την «επαναλειτουργία» της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ασιατική ζήτηση για υγροποιημένο φυσικό αέριο η οποία αυξήθηκε το 2021 και τροφοδότησε τον ανταγωνισμό με την Ευρώπη, οδηγώντας σε αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου ενώ και ο ασυνήθιστα κρύος καιρός στο Βόρειο Ημισφαίριο αύξησε την ζήτηση ενέργειας. Επιπλέον, η μείωση της παραγωγή δημιούργησε προβλήματα αποθήκευσης, συντήρησης και ελλείψεις όπως στην Νορβηγία ενώ και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας υπολειτουργούσαν. Σημαντικό ρόλο στην κρίση αυτή διαδραματίζει η Ρωσία, η οποία ως βασικός προμηθευτής ενέργειας δεν κάλυψε τις ελλείψεις παροχής φυσικού αερίου στην αγορά είτε λόγω της εγχώριας ζήτησης είτε λόγω της προσπάθειας της να επιταχύνει την έγκριση του αγωγού Nord Stream 2 αλλά και η αναστολή των πυρηνικών αντιδραστήρων από την Γαλλία.
Σύμφωνα με έρευνα της Bank of America, το κόστος ενέργειας για τα νοικοκυριά έχει ήδη αυξηθεί κατά 20-30% το 2021 και στα 1,450 ευρώ ενώ το 2022 αναμένεται να αυξηθεί κατά 20-40% περαιτέρω και στα 1,850 ευρώ και θα συνεχίζει να αυξάνεται. Ενώ παράλληλα μεγάλο πλήγμα θα δεχτούν και οι βιομηχανίες-καταναλωτές καθώς οι ανατιμήσεις στο ηλεκτρικό ρεύμα έφτασαν το 20% και στο φυσικό αέριο το 15% εντός του 2021, και προβλέπεται περαιτέρω αύξηση κατά 70 και 100% αντίστοιχα το 2022, ενώ το 2023 θα υπάρξει και άλλη αύξηση στις τιμές του φυσικού αερίου. Τα στοιχεία αυτά μας δείχνουν ότι η ενεργειακή κρίση μαστίζει την Ευρώπη ασκώντας αφόρητη πίεση στα οικονομικά των ευρωπαίων καταναλωτών και στην αγοραστική τους δύναμη υπονομεύοντας τον πληθωρισμό και την οικονομική της ανάπτυξη.
Όμως, η ενεργειακή κρίση δεν φαίνεται να αποχωρεί σύντομα αντίθετα, θα αποτελέσει έναν σοβαρό κίνδυνο για μεγάλο χρονικό διάστημα και θα πλήξει την ευρωπαϊκή οικονομία. Η Bloomberg Economics εκτιμά ότι η κρίση αυτή μπορεί να αφαιρέσει το 1% από το ΑΕΠ των ευρωπαϊκών χωρών και αυτό θα έχει αντίκτυπο στην κατανάλωση καθώς οι επιχειρήσεις προσπαθούν να μεταφέρουν το υψηλό κόστος για την ενέργεια στους καταναλωτές τους ώστε να διασφαλίσουν τα κέρδη τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η σουηδική βιομηχανία ΙΚΕΑ η οποία αυξάνει τις τιμές κατά μέσον όρο 9% σε όλες τις ευρωπαϊκές αγορές.
Στον αντίποδα αυτής της «θλιβερής» κατάστασης παρατηρούμε μία Ευρώπη η οποία ήδη είχε ξεκινήσει ενέργειες για την ενεργειακή της μετάβαση με στόχο να αντιμετωπίσει την πρόκληση της κλιματικής αλλαγής και αυτές οι ενέργειες αν και έχουν βραχυπρόθεσμο αποτέλεσμα δίνουν μία ελπιδοφόρα νότα σε όλη αυτή την κατάσταση. Τέλος για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης, στον βαθμό του δυνατού, η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα, μεταξύ των 27 κρατών-μελών της ΕΕ η οποία κατέθεσε πρόταση κρατικής ενίσχυσης και πήρε έγκριση και έτσι θα προβεί σε ενίσχυση των μέτρων στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις σύμφωνα με τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας.