Μια σύντομη προσέγγιση. Του Χρήστου Καλαντζή
Η Κυκλική Οικονομία έχει τραβήξει το ενδιαφέρον ως η μεγαλύτερη κίνηση προς την βιωσιμότητα και έχει καθιερωθεί ως το πλέον βιώσιμο μοντέλο οικονομίας. Για αυτή τη μετάβαση από ένα γραμμικό μοντέλο σε ένα κυκλικό, κλειστού βρόγχου, χρειάζονται δύο παράλληλες προσεγγίσεις.
Η πρώτη προσέγγιση αφορά την λήψη αποφάσεων. Σκοπός μέσω της λήψης αποφάσεων είναι να δημιουργηθεί ολιστικά ένα κατάλληλο πλαίσιο που θα εμπεριέχει τις απαραίτητες προϋποθέσεις και κίνητρα για μια επιτυχή μετάβαση. Η δεύτερη προσέγγιση αφορά την εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας στην επιχειρηματικότητα. Συγκεκριμένα, μέσω των κυκλικών επιχειρηματικών μοντέλων θα είναι εφικτή η επιτυχή εφαρμογή της Κυκλικής Οικονομίας στο μικρο-επίπεδο, δεδομένου πως οι οικονομικές δραστηριότητες μπορούν και διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό την ζωή των πολιτών. Διαφορετικά, η δεύτερη προσέγγιση αφορά την εισαγωγή των αρχών της κυκλικής οικονομίας εντός των επιχειρηματικών μοντέλων των επιχειρήσεων, ένα ζήτημα που είναι και το θέμα του παρόντος άρθρου. Ωστόσο, τι είναι ένα επιχειρηματικό μοντέλο και πώς σε αυτό μπορεί να εισαχθούν οι αρχές της κυκλικής οικονομίας;
Το επιχειρηματικό μοντέλο πλαισιώνει εννοιολογικά την λειτουργία μιας επιχείρησης. Ένα καθιερωμένο εργαλείο προσδιορισμού ενός επιχειρηματικού μοντέλου είναι το λεγόμενο Business Model Canvas (BMC) το οποίο κατηγοριοποιεί τα ζητήματα που απασχολούν μια επιχείρηση σε εννέα διακριτές κατηγορίες:
Τα Τμήματα Πελατών, που μια επιχείρηση εξυπηρετεί.
Η Προσφερόμενη Αξία, που καλύπτει μια ανάγκη ή λύνει κάποιο πρόβλημα ενός καταναλωτή.
Τα Κανάλια, που μια επιχείρηση χρησιμοποιεί για να παραδώσει και να επικοινωνήσει την προσφερόμενη αξία σε κάθε τμήμα πελατών.
Οι Σχέσεις με τους Πελάτες, που μια επιχείρηση χτίζει και διατηρεί με κάθε τμήμα πελατών.
Οι Ροές Εσόδων, που προκύπτουν από την επιτυχή παράδοση της προσφερόμενης αξίας στους πελάτες.
Οι Βασικοί (Key) Πόροι, που απαιτούνται για την προσφορά και παράδοση των παραπάνω στοιχείων.
Οι Βασικές (Key) Δραστηριότητες, που εκτελούνται για την προσφορά και παράδοση των παραπάνω στοιχείων.
Οι Βασικοί (Key) Συνεργάτες, που δημιουργούν ένα εξωτερικό δίκτυο γύρω από την επιχείρηση προμηθεύοντας την με τους απαραίτητους πόρους και συμμετέχοντας σε συγκεκριμένες δραστηριότητες.
Η Διάρθρωση Κόστους, που περιλαμβάνει όλα τα κόστη κατά την εφαρμογή του επιχειρηματικού μοντέλου.
Συνεχίζοντας, ο Μπας Μεντινκ (Bas Mentink) σε σχετικό επιστημονικό δημοσίευμα, ορίζει την κυκλική οικονομία ως ένα οικονομικό σύστημα με κλειστό βρόγχο υλικών και συνεχίζει ορίζοντας το κυκλικό επιχειρηματικό μοντέλο ως την λογική με την οποία μία επιχείρηση/οργάνωση δημιουργεί, παραδίδει και συλλαμβάνει αξία με και εντός, ενός κλειστού βρόγχου υλικών. Τα επιμέρους στοιχεία που καθιστούν ένα επιχειρηματικό μοντέλο ως κυκλικό ποικίλουν και προκύπτουν από αρκετές διαφορετικές προσεγγίσεις. Επί της παρούσης, θα εξεταστεί η προσέγγιση ReSOLVE (Regenerate, Share, Optimize, Loop, Virtualize, Exchange), η οποία προτείνει έξι δράσεις που μπορεί να κάνει μια επιχείρηση για να εναρμονιστεί με τις αρχές της Κυκλικής Οικονομίας:
Regenerate: Η δράση αυτή κατευθύνει προς ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και υλικά, αλλά και στην επιστροφή των φυσικών πόρων πίσω στο περιβάλλον για διατήρηση ή «αναγέννηση» της βιόσφαιρας.
Share: Η δράση αυτή έχει στόχο τη μέγιστη αξιοποίηση των προϊόντων μέσω δράσεων διαμοιρασμού αυτών, μεταξύ των χρηστών. Περιλαμβάνεται ακόμη και η επαναχρησιμοποίηση των προϊόντων μετά από συντήρηση ή επιδιόρθωση.
Optimize: Η δράση αυτή αφορά την βελτιστοποίηση του σχεδιασμού των προϊόντων και της αλυσίδας αξίας τους, για μείωση των ρύπων και αποβλήτων, αλλά και αύξηση της λειτουργικής τους ζωής.
Loop: Η δράση αυτή επισημαίνει τη χρήση κλειστών βρόγχων σε ότι αφορά υλικά και προϊόντα.
Virtualize: Η δράση αυτή προτείνει η προσφερόμενη αξία να παραδίδεται εικονικά/ψηφιακά.
Exchange: Η δράση αυτή στοχεύει στην αντικατάσταση υλικών, πρακτικών και τεχνολογιών με νέες, βιώσιμες και περισσότερο ανεπτυγμένες.
Η υπόσταση ενός επιχειρηματικού μοντέλου είναι εννοιολογική. Αντίστοιχα, η προσέγγιση για την οποιαδήποτε παρέμβαση σε αυτό, θα είναι αρχικά επίσης εννοιολογική, όπως φαίνεται και από τα παραπάνω. Ωστόσο, όπως και ένα επιχειρηματικό μοντέλο τελικά εφαρμόζεται με συγκεκριμένες επιμέρους ενέργειες και διαδικασίες, έτσι θα πρέπει και οι έξι δράσεις ReSOLVE να εισαχθούν στην διοίκηση και λειτουργία μιας επιχείρησης.
Η Κυκλική Οικονομία, ως οικονομικό σύστημα, θα χρειαστεί να εφαρμοστεί στο μίκρο-επίπεδο (προϊόντα, υπηρεσίες, εταιρείες, καταναλωτές), στο μέσο-επίπεδο (πράσινα βιομηχανικά πάρκα, κέντρα βιωσιμότητας) και στο μάκρο-επίπεδο (πόλεις, περιφέρειες, κράτη), για την επίτευξη μιας βιώσιμης ανάπτυξης. Η εισαγωγή των αρχών της Κυκλικής Οικονομίας στην επιχειρηματικότητα (κυκλικά επιχειρηματικά μοντέλα), μπορεί να αποτελέσει έναν κεντρικό οδικό άξονα, με τελική κατεύθυνση την αποτελεσματική εφαρμογή της στο μικρο-επίπεδο, αλλά και στο μέσο-επίπεδο έως ένα βαθμό.