Της Ευρυδίκης Μπάρκα
Αδιαμφισβήτητα τόσο η αύξηση του πληθυσμού των πόλεων, όσο και η ρύπανση των υδατικών πόρων προκαλούν πιέσεις ως προς την ζήτηση του νερού και εγείρουν προβληματισμούς για την ορθολογική διαχείρισή του. Διάφορα κράτη υιοθετούν και προτάσσουν την ιδέα επαναχρησιμοποίησης των λυμάτων με στόχο τη διαφύλαξη της βιωσιμότητας των υδατικών πόρων. Ορισμένες πρακτικές που αναπτύσσονται είναι συστήματα διαχωρισμού και επαναχρησιμοποίησης των λυμάτων καθώς και συλλογής και αξιοποίησης του βρόχινου νερού. Για την αποτελεσματική εφαρμογή μεθόδων επαναχρησιμοποίησης νερού αποδεικνύεται ότι διάφορες μορφές αποκεντρωμένων συστημάτων εντάσσονται, υπό συνθήκες, καλύτερα στο πλαίσιο ολοκληρωμένης διαχείρισης αστικού νερού. Στο εν λόγω κείμενο το ενδιαφέρον θα στραφεί προς την επαναχρησιμοποίηση του γκρι νερού, τις δυνατότητες και τις δυσκολίες της πρακτικής αυτής.
Αρχικά είναι απαραίτητο να διασαφηνιστεί ο όρος γκρι νερό. Με τον χαρακτηρισμό «γκρι» ονομάζουμε το νερό που είναι αρκετά πιο αραιό σε σύγκριση με το σύνολο των λυμάτων μιας κατοικίας. Το νερό αυτό προέρχεται από οικιακές δραστηριότητες και σημεία υδατικής χρήσης όπως το μπάνιο (νιπτήρας, μπανιέρα), το πλύσιμο των πιάτων, το πλύσιμο των ρούχων. Είναι σημαντικό να γίνει σαφές πως δεν περιλαμβάνει τα λύματα που προκύπτουν από τον καθαρισμό της τουαλέτας, στα οποία αποδίδουμε τον όρο «μαύρο» νερό.
Το γκρι νερό μπορεί να υποστεί επεξεργασία πριν την επαναχρησιμοποίησή του ή και όχι, ανάλογα με την χρήση για την οποία προορίζεται. Φυσικά δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί γκρι νερό για πόση, αλλά αν σκεφτεί κανείς το πόσιμο νερό που μπορεί να αντικαταστήσει σε ποικίλες χρήσεις, όπως η άρδευση, ο καθαρισμός της τουαλέτας και άλλες εσωτερικές ή εξωτερικές οικιακές χρήσεις, θα διαπιστώσει το πώς και πόσο μπορεί να συμβάλλει στην εξοικονόμηση πόσιμου νερού και στη διατήρηση των υδατικών πόρων. Επιπρόσθετα, το γκρι νερό είναι δυνατόν να εναποτίθεται στο περιβάλλον με σκοπό τον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων.
Η εξοικονόμηση του νερού κρίνεται αναγκαία στις μέρες μας και η επαναχρησιμοποίηση του γκρι νερού συμβάλλει ενεργά στην επίτευξη του παραπάνω στόχου. Άλλα εξίσου σημαντικά οφέλη είναι η αποφόρτιση των κεντρικών συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης, η δυνατότητα λειτουργίας αποκεντρωμένου συστήματος παράλληλα με το κεντρικό σύστημα ύδρευσης-αποχέτευσης αποφεύγοντας έτσι κάποιο κόστος από τη μεταφορά μεγάλων όγκων λυμάτων σε μεγάλες αποστάσεις, η προστασία των υδατικών οικοσυστημάτων από πλεονάζοντα ρυπαντικά φορτία παρόλο που φυσικά τα λύματα υπόκεινται σε επεξεργασία πριν τη διάθεσή τους.
Η επαναχρησιμοποίηση του γκρι νερού πέρα από τα οφέλη, εγείρει κάποια βασικά θέματα. Αυτά έχουν να κάνουν με την καταλληλότητα της ποιότητας του νερού, την κοινωνική αποδοχή, την οικονομική αποδοτικότητα και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Ακατάλληλη διαχείριση του γκρι νερού μπορεί να οδηγήσει σε μετάδοση μολυσματικών νόσων και να απειλήσει τη δημόσια υγεία. Ο μικροβιακός κίνδυνος από την έκθεση στο γκρι νερό σχετίζεται με το περιττωματικό φορτίο που εμπεριέχεται σε αυτό αλλά σαφώς είναι πολύ μικρότερο από αυτό στο νερό των λυμάτων της τουαλέτας.
Κατά βάση, το γκρι νερό που μόλις έχει συλλεχθεί δεν εκλύει ιδιαίτερα δυσάρεστες οσμές, ωστόσο απαιτείται άμεση επεξεργασία σε αυτό. Η αποθήκευση για μακρές περιόδους ανεπεξέργαστου γκρι νερού θα οδηγήσει σε αναερόβιες συνθήκες και στον σχηματισμό ακαθαρσιών αλλά και στην ανάπτυξη βακτηρίων τα οποία πληθαίνουν όσο αυξάνεται ο χρόνος παραμονής. Καταλήγουμε επομένως στη θέση ότι η επεξεργασία του γκρι νερού πριν την επαναχρησιμοποίησή του είναι περισσότερο κοινωνικά αποδεκτή και δίνει και περισσότερες δυνατότητες ως προς τις χρήσεις του. Έτσι, σε μικρή κλίμακα εφαρμογής (τοπική, κεντρική) είναι επαρκής η επεξεργασία δύο σταδίων που περιλαμβάνει διήθηση χονδρών ρυπαντικών στοιχείων κι έπειτα απολύμανση με χλώριο, βρώμιο, ή υπεριώδη ακτινοβολία UV. Ωστόσο, η επεξεργασία του γκρι νερού σε μεσαία και μεγάλη κλίμακα ίσως να είναι περισσότερο βιώσιμη αλλά απαιτεί και πιο σύνθετη επεξεργασία που δύναται να περιλαμβάνει βιολογικά φίλτρα αέρα, μεμβράνες, βιολογικούς αντιδραστήρες μεμβρανών, πήξη/κροκίδωση με χρήση χημικών.
Κλείνοντας, η ανακύκλωση του νερού κρίνεται ζωτικής σημασίας στην εποχή μας και από τη στιγμή που οι διαθέσιμες τεχνολογίες δίνουν δυνατότητες για τον περιορισμό των πιέσεων της υδατικής ζήτησης , είναι σημαντικό να μην αδιαφορήσει ούτε η επιστημονική κοινότητα ούτε ο μέσος πολίτης. Χρειάζεται συνδυασμός επιστημονικής γνώσης, προηγμένης τεχνολογίας αλλά πρωτίστως κοινωνικής ευαισθησίας στο ζήτημα της διαφύλαξης των υδατικών πόρων.