Της Μαριάννας Δανιήλ
Ένα θέμα που μονοπώλησε το ενδιαφέρον των ελληνικών ΜΜΕ το περασμένο διάστημα ήταν ο πολυσυζητημένος κυκλώνας Ζορμπάς. Πρόκειται για ένα ασυνήθιστο φαινόμενο όσον αφορά τα δεδομένα της χώρας μας τουλάχιστον.
Ακριβέστερα όμως το φαινόμενο αυτό ονομάζεται medicane, μία σύνθετη ονομασία η οποία προέρχεται από τις αγγλικές λέξεις Mediterranean (=Μεσόγειος ) και hurricane (=τυφώνας). Η εμφάνισή του δεν είναι και τόσο σπάνια καθώς παρατηρείται μία με δύο φορές τον χρόνο στη θάλασσα της Μεσογείου, χωρίς όμως να θυμίζει σε τίποτα τους “αμερικανικού τύπου” τυφώνες. Τα χαρακτηριστικά του προσομοιάζουν περισσότερο τροπική καταιγίδα καθώς επικρατούν έντονες βροχοπτώσεις και ισχυροί άνεμοι που ξεπερνούν τα δέκα μποφόρ. Άλλωστε, τα νερά της Μεσογείου δεν είναι ευνοϊκά για την εμφάνιση ισχυρότερων φαινομένων. Είναι έτσι αμφίβολο αν όντως το εν λόγω φαινόμενο πρέπει να θεωρηθεί κανονικός κυκλώνας. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο της Γης του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκη, οι μεσογειακοί κυκλώνες κάθε φορά που θα επιστρέφουν θα είναι εντονότεροι και σταδιακά θα χάσουν τον τίτλο “medicanes” καθώς θα μοιάζουν όλο και περισσότερο με κανονικούς τυφώνες, γεγονός το οποίο οφείλεται καθαρά στην κλιματική αλλαγή και στην αύξηση της επιφανειακής θερμοκρασίας των υδάτων στην Μεσόγειο.
Τι είναι όμως ένας κυκλώνας; Ποιές είναι οι βασικότερες διαφορές του από έναν τυφώνα και ποιες είναι οι αιτίες που τον δημιουργούν;
Κυκλώνας ονομάζεται ένα σύστημα θύελλας με κλειστή περιστροφική (κυκλωνική) κυκλοφορία γύρω από ένα ήρεμο κέντρο χαμηλής βαρομετρικής πίεσης, γνωστό ως «μάτι του κυκλώνα». Δημιουργείται πάνω από θερμούς ωκεανούς ή μεγάλες θάλασσες (ποτέ πάνω από στεριές) και παράγει σφοδρές καταιγίδες με ανέμους και κατακλυσμιαίες βροχές.
Το κοινό του χαρακτηριστικό με έναν τυφώνα είναι πως και τα δύο αυτά φαινόμενα είναι είδη καταιγίδας υψηλής έντασης με ανέμους που ξεπερνούν τα 119 χλμ/ώρα σε ταχύτητα. Αντίθετα, το χαρακτηριστικό που τα διαφοροποιεί είναι η έντασή τους και κυρίως ο τόπος στον οποίο εμφανίζονται.
Η ακριβής αιτία που προκαλεί την δημιουργία των κυκλώνων (και των τυφώνων) δεν είναι πλήρως ξεκάθαρη και αποτελεί μεγάλο θέμα επιστημονικής έρευνας. Ωστόσο, προϋποθέσεις για την εμφάνισή τους είναι η ύπαρξη τροπικού κλίματος, δηλαδή πολύ θερμού και υγρού αέρα, αλλά και η μεγάλη αστάθεια της ατμόσφαιρας.
Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι ο τόπος δημιουργίας της καταιγίδας καθορίζει και την φορά κίνησης των ανέμων. Όταν, δηλαδή, ένα τέτοιου είδους φαινόμενο εκδηλώνεται στο νότο η φορά κατά την οποία στροβιλίζεται είναι σύμφωνη με την κατεύθυνση των δεικτών του ρολογιού (δεξιόστροφα), ενώ αντίστοιχα όταν εκδηλώνεται στο βορρά ή στον ισημερινό στροβιλίζεται αντίθετα.