Ο χειμώνας επιστρέφει και το κάθε νοικοκυριό προμηθεύεται ξύλα για το τζάκι, σόμπες και άλλα θερμαντικά μέσα για να τον υποδεχτεί. Μαζί του, όμως, επιστρέφει και η αποπνικτική ατμόσφαιρα που δημιουργείται στον αέρα, γνωστή και με τον όρο αιθαλομίχλη.
Η αιθαλομίχλη (<αιθάλη δηλ. καπνός + ομίχλη) είναι το είδος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που δημιουργείται όταν υπάρχει υψηλή συγκέντρωση ρύπων, όπως αιωρούμενων σωματιδίων (κυρίως αιθάλης), διοξειδίου του θείου, μονοξειδίου του άνθρακα σε συνδυασμό με σχετικά χαμηλή θερμοκρασία, άπνοια και μεγάλη σχετική υγρασία. Στην αγγλική γλώσσα ο όρος αποδίδεται ως SMOG (σύνθετη λέξη που προέρχεται από SMOke και foG).
Οι αυξημένες εκπομπές αιωρούμενων σωματιδίων σε συνδυασμό με μετεωρολογικές και τοπογραφικές συνθήκες που εμποδίζουν τη φυσική διάχυση της ρύπανσης ευνοούν τον εγκλωβισμό των ρύπων στην περιοχή με αποτέλεσμα την αύξηση των συγκεντρώσεων ρύπων και τη δημιουργία νέφους αιθαλομίχλης.
Τί αποκαλούμε όμως αιωρούμενα σωματίδια;
Τα αιωρούμενα σωματίδια είναι μικρά τεμάχια ύλης σε στερεή ή υγρή φάση, τα οποία μπορούν να αιωρούνται στην ατμόσφαιρα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τέτοια σωματίδια είναι η σκόνη, η αιθάλη, διάφορα μέταλλα και άλλα. Σαν αιθάλη (καπνός) αναφέρονται τα μικρά σωματίδια που προέρχονται από ατελείς καύσεις, είναι μαύρου χρώματος και αποτελούνται κυρίως από άνθρακα. Οι κυριότερες ανθρωπογενείς πηγές εκπομπής αιωρουμένων σωματιδίων είναι οι καύσεις για παραγωγή ενέργειας, θέρμανση και λοιπές χρήσεις, οι διάφορες βιομηχανικές δραστηριότητες, η κυκλοφορία οχημάτων και κάθε είδους μεταφορικών μέσων.
Σε ότι αφορά στη χώρα μας, όπου ο κλάδος της βιομηχανίας δεν αποτελεί βασικό πυλώνα της παραγωγής, το φαινόμενο της αιθαλομίχλης προκαλείται κυρίως από την καύση προϊόντων για την κάλυψη των αναγκών θέρμανσης. Επομένως, το χρησιμοποιούμενο σύστημα θέρμανσης ενός κτιρίου, παίζει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία αιθαλομίχλης.
Τα τελευταία χρόνια, η σημαντική αύξηση της τιμής του πετρελαίου και η ένταξη στην αγορά και μη κατάλληλων υλικών για καύση, όπως συνθετική ή επεξεργασμένη ξυλεία σε πιο προσιτή για τους καταναλωτές τιμή, ενθαρρύνουν ένα συνεχώς αυξανόμενο ποσοστό του αγοραστικού κοινού να στραφεί σε αυτά, κάνοντας το φαινόμενο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης λόγω αιθαλομίχλης να γνωρίζει ιδιαίτερη έξαρση. Καταγραφές συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων (PM10) από σταθμούς μέτρησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε μεγάλα αστικά κέντρα όπως η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, ο Βόλος (Εικόνα 1), το Ηράκλειο δείχνουν υπέρβαση των επιτρεπτών ορίων στη διάρκεια των περασμένων ετών. Ενδεικτικά, το Δεκέμβρη του 2017 καταγράφηκαν συγκεντρώσεις αερορύπανσης 154 μgr/m3, όταν τα ανώτατα επιτρεπτά όρια που προβλέπει η Οδηγία 1999/30/ΕC για τις μέσες τιμές 24ώρου είναι της τάξης των 50 μgr/m3.
Η εκτεταμένη χρήση βιομάζας εντός αστικών περιοχών ως υποκατάστατο υφιστάμενων τεχνολογιών θέρμανσης, μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένες συγκεντρώσεις σωματιδίων στην ατμόσφαιρα. Η ένταση του φαινομένου αναμένεται να είναι πολλαπλάσια όταν γίνεται εκτεταμένη χρήση τζακιών ανοιχτού τύπου. Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζονται οι δείκτες εκπομπών αιωρουμένων σωματιδίων διαμέτρου κάτω των 10μ (ΡΜ10), ανά τύπο καυσίμου και τεχνολογία θέρμανσης, από τις μικρότερες προς τις μεγαλύτερες.
Από τον παραπάνω πίνακα συνάγεται ότι τη μικρότερη συνεισφορά στις εκπομπές αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα έχουν τα συστήματα θέρμανσης που χρησιμοποιούν ως καύσιμα φυσικό αέριο και πετρέλαιο, ενώ τη μεγαλύτερη τα συστήματα που χρησιμοποιούν καύσιμα στερεής βιομάζας.
Το μαύρο πέπλο που σκεπάζει την ατμόσφαιρα μεγάλων πληθυσμιακά αστικών περιοχών κάθε χειμώνα, ως προϊόν των καύσεων ακατάλληλων υλών στα τζάκια, απειλεί τόσο τη δημόσια υγεία όσο και το φυσικό περιβάλλον. Επιστημονικά τεκμηριωμένες έρευνες καταδεικνύουν τις βλάβες που προκαλούν τα μικροσωματίδια στο αναπνευστικό και καρδιαγγειακό σύστημα, ενώ επισημαίνεται η σύνδεσή τους με καρκινογενέσεις. Ιατρικές μελέτες κάνουν λόγο ακόμη και για μείωση του προσδόκιμου ζωής. Την κατάσταση επιδεινώνει το επαναλαμβανόμενο του φαινομένου κάθε χρόνο και ιδίως κατά τους μήνες Δεκέμβριο, Ιανουάριο, Φεβρουάριο, όπου η χρήση των συστημάτων θέρμανσης βρίσκεται στην αιχμή της, δρώντας σωρευτικά στην ανθρώπινη υγεία.
Υψηλό κίνδυνο διατρέχουν βρέφη και μικρά παιδιά, στα οποία η απορρόφηση μέσω της εισπνοής συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων είναι μεγαλύτερη αφού αναπνέουν πιο γρήγορα από τους ενήλικες. Η έκθεση των παιδιών σε μολυσμένο αέρα επιδρά ακόμη στη νευρολογική και διανοητική ανάπτυξή τους. Στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες συγκαταλέγονται και οι έγκυες, τα άτομα που πάσχουν από χρόνια βρογχίτιδα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, βρογχικό άσθμα, αλλεργία, καρδιαγγειακά νοσήματα, καθώς και οι ηλικιωμένοι.
Ανεπηρέαστο δεν αφήνει, ωστόσο, το φαινόμενο αυτό τον υπόλοιπο πληθυσμό. Η γενική δυσφορία, η δυσκολία στην αναπνοή, ο βήχας, οι ερεθισμοί στα μάτια, η ρινική συμφόρηση είναι τα συνηθέστερα συμπτώματα που ταλαιπωρούν τους κατοίκους, δημιουργώντας ανεπιθύμητες συνθήκες διαβίωσης.
Όσον αφορά στην επίδραση της αιθάλης ή ”μαύρου άνθρακα” στο περιβάλλον, εκτός από την ατμοσφαιρική ρύπανση που προκαλεί, συντείνει στην έκλυση μεγάλων ποσοτήτων αερίων που σχετίζονται με το φαινόμενο του θερμοκηπίου και την αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας σε μια εποχή που το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής καθίσταται πρωτεύον τόσο από επιστημονικής όσο και από κοινωνικής πλευράς.
Προκειμένου, λοιπόν, να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα και να περιοριστούν κατά το δυνατόν οι επιπτώσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω, είναι επιτακτική η συμπόρευση και συνεργασία της Πολιτείας με τους απλούς πολίτες, ώστε να επιτευχθεί ο κοινός σκοπός τόσο της προστασίας της δημόσιας υγείας όσο και της διασφάλισης του φυσικού περιβάλλοντος. Στο πλαίσιο της ευαισθητοποίησης των πολιτών σημαντικό ρόλο κατέχει η ενημέρωση και καθοδήγησή τους προκειμένου να υιοθετηθεί μια υγιής στάση απέναντι στο πρόβλημα. Η συμμόρφωση με τις συστάσεις που προτείνουν το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, το Υπουργείο Υγείας και λοιποί αρμόδιοι φορείς και αφορούν τόσο στην πρόληψη του φαινομένου με την κατάλληλη επιλογή συστήματος θέρμανσης, όσο και με τα μέτρα προφύλαξης από την ατμοσφαιρική ρύπανση, κρίνεται αναγκαία.
Ενδεικτικά, απαγορεύεται η καύση συνθετικής ξυλείας (π.χ. νοβοπάν), υπολειμμάτων επεξεργασμένης ξυλείας που περιέχουν βερνίκια, κόλλες και λοιπές επικίνδυνες ουσίες για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον, καθώς και η χρήση ως καυσίμων, πλαστικών υλικών, ελαστικών, χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων και απορριμμάτων, η καύση των οποίων εκλύει τοξικές ουσίες.
Επιπλέον, η πίεση που ασκείται από την πλευρά του κράτους για τήρηση των προδιαγραφών EC που οφείλουν να πληρούν οι διάφορες συσκευές θέρμανσης που διατίθενται στο εμπόριο και περιγράφονται αναλυτικά στις σχετικές ΚΥΑ δεν πρέπει να αφήνουν αδιάφορο το σύγχρονο Έλληνα.
Συμπερασματικά, η αιθαλομίχλη είναι άκρως επικίνδυνη για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, γι’ αυτό απαιτείται πλάνο και προγραμματισμένες ενέργειες για την καταπολέμησή της. Η συντονισμένη δράση ιατρικών συλλόγων, φορέωνκαι πολιτών μπορεί να αποτελέσει έναν καλό οιωνό στην προσπάθεια αναβάθμισης της ποιότητας του αέρα και άρα της ποιότητας ζωής.
Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με φιλικούς προς το περιβάλλον τρόπους θέρμανσης και μέτρα προφύλαξης στην ιστοσελίδα του ΥΠΕΚΑ (www.ypeka.gr).
Comments