Της Ευρυδίκης Μπάρκα
Το νερό αποτελεί ένα από τα βασικότερα αγαθά για την ύπαρξη της ζωής στον πλανήτη. Η πρόσβαση κάθε ανθρώπινης ύπαρξης στο νερό χρήζει πρωταρχικής σημασίας αφού αποτελεί μία από τις βασικότερες ανάγκες του ανθρώπου.
Από τις αρχές του 1980 έως και το 2000 υπήρξε μία έντονη τάση ιδιωτικοποίησης των κρατικών υπηρεσιών ύδρευσης προερχόμενη τόσο από τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, όσο και από πολυεθνικές εταιρείες. Απόρροια της εν λόγω πρακτικής ήταν να περάσει το 2001 στα ΄΄χέρια΄΄ πέντε μεγάλων πολυεθνικών το 71% της παγκόσμιας αγοράς νερού. Ωστόσο, αποτυχημένες πρακτικές και κακή διαχείριση του ''υδάτινου κόσμου'' επέφεραν κοινωνική δυσφορία και αντιδράσεις που οδήγησαν εν τέλει στην επανακρατικοποίηση των δικτύων ύδρευσης και έτσι σήμερα οι μεγάλες πολυεθνικές κατέχουν σχεδόν το μισό ποσοστό από αυτό που κατείχαν το 2001, πιο συγκεκρινένα το 34% της αγοράς. Αξίζει να αναφερθεί ότι το 90% των 400 μεγαλύτερων πόλεων στον πλανήτη έχει δημόσιο δίκτυο ύδρευσης.
Οι υπέρμαχοι της ιδιωτικοποίησης προτάσσουν τα δικά τους επιχειρήματα. Αρχικά, αναφέρουν τη δυνατότητα για επενδύσεις, για τις οποίες πιστεύουν πως θα βελτιώσουν τις υποδομές και την ποιότητα του νερού. Ακόμη, θεωρούν ότι το νερό ως οικονομικό αγαθό θα δώσει λύσεις στην αυξανόμενη κρίση της έλλειψης νερού στην σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης. Ισχυρίζονται ακόμα ότι οι υπηρεσίες θα λειτουργούν με διαφάνεια και ότι θα παραγκωνιστεί η γραφειοκρατεία.
Στον αντίποδα των παραπάνω θέσεων, οι αντίμαχοι της ιδιωτικοποίησης του νερού προειδοποιούν για τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις μιας επερχόμενης ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών ύδρευσης. Οι οικονομικές επιπτώσεις περιλαμβάνουν οικονομικές επιβαρύνσεις στα νοικοκυριά, με συχνές περιπτώσεις φουσκωμένων τιμολογίων, περιθωριοποίηση φτωχών περιοχών που δεν παρουσιάζουν οικονομικό ενδιαφέρον για το ιδιωτικό κεφάλαιο, αποκλεισμός οικονομικά αδύνατων στρωμάτων της κοινωνίας που αδυνατούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά και ειδικά όσον αφορά τις ενδεχόμενες αυξήσεις των τιμολογίων. Επιπρόσθετα, μειωμένες συντηρήσεις των δικτύων, αναστολές στις αντικαταστάσεις παλαιών υποδομών (δεξαμενές, αγωγοί, συστήματα επεξεργασίας νερού) εξυπηρετούν την αύξηση των κερδών των ιδιωτών, αδιαφορώντας για την υποβάθμιση της ποιότητας του νερού και για τον τεράστιο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Ενδεικτικά αναφέρεται η πρωτεύουσας των Φιλιππινών Μανίλα, όπου η πώληση του δικτύου ύδρευσης σε ιδιώτες θεωρήθηκε αρχικά ένα φιλόδοξο και επιτυχημένο πείραμα ιδιωτικοποίησης, το οποίο κατέληξε το 2003 στην προσβολή περισσότερων των οχτακοσίων ανθρώπων από χολέρα που προκλήθηκε από την κακή συντήρηση των σωληνώσεων και τη μη επιδιόρθωση των διαρροών. Ακόμη, η σπατάλη των υδάτινων πόρων στην σύγχρονη πραγματικότητα μπορεί να περιορισθεί συμπεριλαμβάνοντας το περιβαλλοντικό κόστος στην τιμή του νερού, συνάμα με εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, παιδείας και αγωγής ήδη από την σχολική ηλικία ώστε να εδραιωθεί στην αντίληψη κάθε πολίτη η σπουδαιότητα των υδάτινων πόρων και η ανάγκη διαφύλαξής τους.
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
Το 2008 στην Γαλλία ο δήμαρχος του Παρισιού Bertrand Delnoe αποφάσισε να μην ανανεώσει τη σύμβαση με τις εταιρείες Veolia και Suez οι οποίες ήλεγχαν το δίκτυο ύδρευσης απο το 1985. Έτσι, ανέλαβε το σύστημα ύδρευσης η δημοτική αρχή και ιδρύθηκε το 2010 η δημόσια επιχείρηση Eau de Paris,η οποία παρόλο που προχώρησε σε μείωση των τιμολογίων κατά 8%, παρουσίασε από τον πρώτο κιόλας χρόνο κέρδη! Επιστροφή του ελέγχου στο δημόσιο έχουμε πλέον σε 49 γαλλικές πόλεις.
Όσον αφορά τη Γερμανία και πιο συγκεκριμένα το Βερολίνο σύμφωνα με στοιχεία της Deutsche Welle το κόστος αυξήθηκε για τα νοικοκυριά σχεδόν 25% στα 12 χρόνια ιδιωτικοποίησης του δικτύου ύδρευσης. Η αγανάκτηση των πολιτών για τα φουσκωμένα τιμολόγια οδήγησε το 2004 στην επανάκτηση του δημόσιου ελέγχου στην υπηρεσία ύδρευσης. Ακολούθησαν το ίδιο παράδειγμα άλλες 8 πόλεις της χώρας.
Στην Ολλανδία με νόμο που ψηφίστηκε το 2004 κυρήχθηκε παράνομη κάθε συμμετοχή ιδιωτικού οργανισμού στις υπηρεσίες ύδρευσης, ενώ στην Ιταλία το 2011 οι Ιταλοί απέρριψαν με δημοψήφισμα την περαιτέρω ιδιωτικοποίηση του νερού.
Στα Βρετανικά εδάφη το δίκτυο ύδρευσης σε Αγγλία και Ουαλία ιδιωτικοποιήθηκε επί κυβέρνησης Θάτσερ το 1989. Στο δίαστημα των πρώτων 9 χρόνων οι τιμές των τιμολογίων αυξήθηκαν κατά σχεδόν 50%! Σε έκθεση μάλιστα της UNISON έγινε φανερό ότι από το 2004 έως το 2013 οι λογαριασμοί άγγιξαν αύξηση 64%! Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι παρόλο που δραστηριοποιούνται στον χώρο της ύδρευσης 4 ιδιωτικές επιχειρήσεις ο ανταγωνισμός ήταν ανύπαρκτος και μιλάμε για ιδιωτικό μονοπώλειο του νερού.
Στις ΗΠΑ στο διάστημα 2000 έως 2014 η ύδρευση επανακρατικοποιήθηκε σε 59 αμερικάνικες πόλεις. Στοιχεία από την Food&Water Watch αποδεικνύουν ότι για τα 500 μεγαλύτερα δίκτυα ύδρευσης των ΗΠΑ οι ιδιωτικές επιχειρήσεις χρεώνουν 59% παραπάνω από τις δημόσιες.
Περιπτώσεις άλλων χωρών που βίωσαν τις αρνητικές συνέπειες της ιδιωτικοποιήσης των υπηρεσιών ύδρευσης και οδηγήθηκαν στην επανακρατικοποιήση τους είναι η Αργεντινή και η Μαλαισία, ενώ στην Αφρική χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν η Τανζανία και η Γκάνα.
Καθίσταται φανερό πως επικρατεί εδώ και κάποια χρόνια τάση επανακρατικοποίησης των δικτύων ύδρευσης σε διάφορες περιοχές του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων και των οικονομικά ανεπτυγμένων χωρών, δημιουργώντας έτσι το εύλογο ερώτημα γιατί οι μνημονιακές πολιτικές που εφαρμόζονται (ή εφαρμόστηκαν) σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλλία ανοίγουν δρόμους για επερχόμενες ιδιωτικοποιήσεις του νερού. Το νερό δεν μπορεί να απογυμνωθεί από την φυσική του υπόσταση ως αγαθό της ζωής και να παραδοθεί σε μονοπωλειακά συγκροτήματα που εφαρμόζουν αποκλειστικά κερδοσκοπικές πρακτικές.