Σχεδιασμένο να ηλεκτροδοτήσει εκατομμύρια νοικοκυριά στην Αιθιοπία και τις γύρω χώρες, το «Μεγάλο Φράγμα της Αιθιοπικής Αναγέννησης», που κατασκευάζεται στον Μπλε Νείλο, έχει προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις από την Αίγυπτο και το Σουδάν, μέχρι και την απειλή ένοπλης επέμβασης.
Η Αιθιοπία κατασκευάζει το «Μεγάλο Φράγμα της Αιθιοπικής Αναγέννησης», το οποίο όταν θα ολοκληρωθεί το επόμενο έτος, θα είναι το μεγαλύτερο έργο παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας στην Αφρική. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 2011 στον παραπόταμο Μπλε Νείλο, στα βόρεια Αιθιοπικά υψίπεδα, από τα οποία προέρχεται το 85% της ροής του Νείλου. Παρά την τεράστια σημασία του έργου για την κοινωνία της Αιθιοπίας, αυτό το μέγα-φράγμα έχει προκαλέσει αντικείμενο διαμάχης μεταξύ της Αιθιοπίας και της Αιγύπτου, με το Σουδάν να είναι «μπλεγμένο» και αυτό.
Γιατί το φράγμα έχει αποτελέσει αντικείμενο διένεξης;
Στο επίκεντρο της διαμάχης βρίσκονται τα σχέδια της πλήρωσης του ταμιευτήρα του φράγματος, τα οποία, κατά την Αίγυπτο, επιτρέπουν στην Αιθιοπία τον έλεγχο της ροής του μακρύτερου ποταμού της Αφρικής. Τα υδροηλεκτρικά φράγματα δεν καταναλώνουν νερό για τη λειτουργία τους, αλλά ο ρυθμός, με τον οποίο η Αιθιοπία θα γεμίσει τον ταμιευτήρα θα επηρεάσει την ροή του κατάντη ποταμού. Όσο πιο αργά γεμίσει ο ταμιευτήρας, ο οποίος θα έχει πενταπλάσια έκταση από το λεκανοπέδιο της Αθήνας, τόσο μικρότερος θα είναι ο αντίκτυπος στις κατάντη περιοχές, οι οποίες βασίζονται στα νερά του ποταμού.
Η Αιθιοπία θέλει να γεμίσει τον ταμιευτήρα μέσα σε 6 χρόνια. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του υπουργού υδάτων της Αιθιοπίας Seleshi Bekele, ο ταμιευτήρας θα αρχίσει να γεμίζει από την επόμενη βροχερή περίοδο και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα ξεκινήσει σε περίπου ένα χρόνο από τώρα. Παρόλ’ αυτά, η Αίγυπτος έχει προτείνει μία δεκαετή περίοδο πλήρωσης του ταμιευτήρα. Αυτό σημαίνει ότι η ροή του ποταμού δεν θα μειωθεί δραματικά, ειδικά κατά την αρχική φάση πλήρωσης.
Τριμερείς συνομιλίες μεταξύ της Αιγύπτου, του Σουδάν και της Αιθιοπίας σχετικά με τη διαχείριση της λειτουργίας του μεγάλου αυτού φράγματος δεν έχουν τελεσφορήσει εδώ και τέσσερα χρόνια, και τώρα οι Ηνωμένες Πολιτείες ασκούν το ρόλο του διαμεσολαβητή για την επίλυση του ζητήματος αυτού.
Γιατί η Αίγυπτος αντιδρά τόσο έντονα;
Η Αίγυπτος βασίζεται στον ποταμό Νείλο για την πρόσληψη του 85% περίπου του νερού, που χρησιμοποιεί. Έχει ισχυριστεί πολλές φορές στο παρελθόν ότι η σταθερή (με την έννοια της έλλειψης παρεμβάσεων) παροχή του Νείλου είναι ζήτημα επιβίωσης για τη χώρα, όπου υπάρχει σοβαρότατη λειψυδρία.
Μία συνθήκη του 1929 (και μία μετέπειτα του 1959) δίνουν στην Αίγυπτου και το Σουδάν δικαιώματα για σχεδόν όλα τα νερά του Νείλου. Η συνθήκη αυτή, της αποικιοκρατικής εποχής, δίνει επίσης το δικαίωμα αρνησικυρίας (veto) στην Αίγυπτο για οποιοδήποτε έργο των ανάντη χωρών, που μπορεί να επηρεάσει τα δικαιώματά της στα νερά του Νείλου.
Η Αιθιοπία ισχυρίζεται ότι δεν θα πρέπει να περιορίζεται από συνθήκες ηλικίας πολλών δεκαετιών και ξεκίνησε την κατασκευή του «Μεγάλου Φράγματος της Αιθιοπικής Αναγέννησης» στην έναρξη της Αραβικής Άνοιξης τον Μάρτιο του 2011, χωρίς να συμβουλευτεί την Αίγυπτο. Ο Αιγύπτιος πρόεδρος Abdul Fattah al-Sisi δήλωσε πρόσφατα ότι σε καμία περίπτωση η Αίγυπτος δεν θα είχε συνεναίσει στην κατασκευή του φράγματος αυτού, αν δεν είχε αποσπαστεί η προσοχή της από τις πολιτικές αναταράξεις.
Θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει τη ναυσιπλοΐα στον ποταμό εάν η στάθμη υποχωρήσει σημαντικά, όπως επίσης και τις ζωές εκατομμύρια αγροτών, οι οποίοι στηρίζονται στο Νείλο για την άρδευση των καλλιεργειών τους.
Γιατί η Αιθιοπία θέλει ένα τόσο μεγάλο φράγμα;
Το φράγμα κόστους 4 δισ. $ κατέχει πρωταρχικό ρόλο στα βιομηχανικά σχέδια της Αιθιοπίας. Όταν ολοκληρωθεί, εκτιμάται ότι θα έχει τη δυνατότητα να παράγει το τεράστιο μέγεθος των 6 GW ηλεκτρισμού.
Η Αιθιοπία έχει σοβαρότατη έλλειψη εξηλεκτρισμού, με μόλις το 45% του πληθυσμού της να είσαι συνδεδεμένοι στο δίκτυο. Η ενέργεια, που θα παράγεται από το φράγμα θα είναι τόσο πολλή, ώστε θα καλύπτεται το σύνολο του πληθυσμού της χώρας και επιπλέον θα εξάγεται το όποιο πλεόνασμα στις γειτονικές χώρες.
Η αφρικανική χώρα βλέπει, επίσης, το φράγμα και ως θέμα κυριαρχίας. Το έργο αυτό δεν εξαρτάται από εξωτερική χρηματοδότηση και βασίζεται σε κρατικά ομόλογα και ιδιωτικά κεφάλαια για την αποπληρωμή του. Η χώρα είναι εξαιρετικά προσεκτική στο τι θεωρεί ως ξένη χρηματοδότηση στο συγκεκριμένο θέμα.
Ποιος άλλος θα ωφεληθεί;
Οι γειτονικές χώρες της Αιθιοπίας, μεταξύ των οποίων το Σουδάν, το Νότιο Σουδάν, η Κένυα, το Τζιμπουτί και η Ερυθραία, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα είναι μεταξύ των ωφελημένων από το έργο αυτό. Πολλές από αυτές τις χώρες έχουν τεράστια ελλείμματα ενέργειας, με ότι αυτό συνεπάγεται για την πρόοδο του πληθυσμού τους.
Για το Σουδάν θα υπάρχει επιπλέον το όφελος της σταθερότητας της ροής του Νείλου, η οποία θα επέλθει μετά την ολοκλήρωση του φράγματος. Έτσι, οι σοβαρές πλημμύρες που πλήττουν τη χώρα τους μήνες Αύγουστο και Σεπτέμβριο θα περιοριστούν σημαντικά, με αποτέλεσμα να προστατευθούν τόσο καλλιέργειες, όσο και ανθρώπινες ζωές.