Το Παράδοξο του foodwaste

Παράδοξο. Συνώνυμο: Αλλόκοτο. Αντώνυμο: Φυσιολογικό [1].

της Κατερίνας Τσοπάνογλου

Στην σύγχρονη κοινωνία, τα παράδοξα που έχει να αντιμετωπίσει κανείς είναι πολλά. Ένα από αυτά σχετίζεται άρρηκτα με την βιωσιμότητα και τον σύγχρονο τρόπο ζωής.

Η παραγωγή τροφίμων απαιτεί πλήθος πόρων, ενέργειας, ορυκτών καυσίμων, φυτοπροστατευτικών προϊόντων, λιπασμάτων, νερού και ανθρώπινου μόχθου. Ταυτόχρονα η γεωργία και η κτηνοτροφία, όπως είναι άλλωστε γνωστό, προκαλουν ένα από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά αποτυπώματα την δεδομένη στιγμή. Παρόλα αυτά, είναι αυταπόδεικτο πως η παραγωγή τροφίμων είναι επιτακτική ανάγκη και απαραίτητη για την επιβίωση της ανθρωπότητας. Λόγω αυτών, η επιστημονική και επιχειρηματική κοινότητα έχει στραφεί σε τακτικές μείωσης του αποτυπώματος άνθρακα, μειωμένης χρήσης των λεγόμενων inputs κ.α.

Τι σημαίνει foodwaste;

Βάση των παραπάνω, θα περίμενε κανείς η τροφή που παράγεται, παρόλο τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο, να καταναλώνεται αν μη τι άλλο με προσοχή και σύνεση ώστε να είναι επαρκής και προσβάσιμη σε όλο τον πληθυσμό. Παρόλα αυτά οι σύγχρονες οικονομίες έχουν πλέον να αντιμετωπίσουν ένα εξαιρετικά σημαντικό πρόβλημα, που ακούει στο όνομα foodwaste [2]. Ο όρος foodwaste, χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ποσότητα των τροφίμων που χάνεται σε λιανικό επίπεδο, καταναλωτικό πλαίσιο και έχει την μορφή αποβλήτων τροφίμων [2].

Foodwaste ανά τον κόσμο

Σύμφωνα με μελέτη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, πρώτη θέση στην σπατάλη τροφίμων καταλαμβάνει η Νιγηρία, δεύτερη θέση η Ρουάντα και Τρίτη θέση η Ελλάδα [3]. Οι πρώτες θέσεις είναι πιθανό να προκαλούν απορία, παρόλα αυτά, αιτιολογούνται λόγω των κακών συνθηκών αποθήκευσης και μεταφοράς των τροφίμων. Γενικά, η απώλεια τροφίμων στις χώρες του Τρίτου Κόσμου αιτιολογούνται με βάση τις κακές συνθήκες διαχείρισης των αποθεμάτων, την έλλειψη εγκαταστάσεων αλλά και στις συνεχείς συγκρούσεις.

Αντίθετα, στις χώρες του Δυτικού Κόσμου, τα αίτια δεν είναι τα ίδια [4]. Κύρια αιτία στον αναπτυγμένο κόσμο, φαίνεται να είναι η υπερκατανάλωση, η τάση δηλαδή του καταναλωτή να αγοράζει πολύ μεγαλύτερες ποσότητες από αυτές που τελικώς καταναλώνει [4]. Στο παραπάνω προστίθεται η ιδιαιτερότητα των τροφίμων έναντι άλλων αγαθών να είναι ευπαθή, γεγονός που σε συνδυασμό με την έλλειψη σωστής διαχείρισης των τροφίμων οδηγεί σε πλεονάζουσες ποσότητες στα σκουπίδια.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Στις αναπτυγμένες χώρες του Δυτικού Κόσμου, η αλλαγή για την αναχαίτιση του foodwasting θα πρέπει να εστιάσει στις προληπτικές συμπεριφορές του καταναλωτή. Η κομποστοποίηση των απορριμμάτων τροφίμων είναι σαφώς καλύτερη από την εναπόθεση τους στις χωματερές. Ωστόσο, εξακολουθεί η πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων εξαρχής, να μειώνει ακόμα περισσότερο τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον [4].

Ας μιλήσουμε με αριθμούς

Το 17% της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων, το οποίο αναλογεί σε περίπου 931 εκατομμύρια τόνους, πετιούνται κάθε χρόνο στα σκουπίδια από καταναλωτές σε οικιακό επίπεδο, από εστιατόρια και λοιπές υπηρεσίες και καταστήματα εστίασης επισιτισμού και από το λιανεμπόριο. Για να συνοψιστεί το εξής παράδοξο, αρκεί να αναφερθεί οτι το 8-10% των εκλύσεων των αερίων του θερμοκηπίου, οφείλονται σε τρόφιμα, τα οποία τελικώς δεν καταναλώνονται και καταλήγουν στις χωματερές.

Συμπερασματικά

Ίσως έχει έρθει η στιγμή να παραδεχτούμε πως η σπατάλη φαγητού είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια ηθική προσβολή στον αντίποδα της παγκόσμιας πείνας. Είναι η κατασπατάληση της εργασίας, των πόρων και των καυσίμων, που απαιτούνται για τα τρόφιμα. Είναι η αύξηση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης μέσω της ανόδου της ποσότητας των απορριμμάτων, την ίδια στιγμή που ο FAO, θεωρεί την σπατάλη τροφίμων από τον παγκόσμιο πληθυσμό, όχι μια κρίση αλλά μία παγιωμένη συνήθεια.

Βιβλιογραφία

1. Μπαμπινιώτης, Γ. (2006). Μικρό λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Κέντρο Λεξικολογίας.

2. Schanes, K., Dobernig, K., &Gözet, B. (2018). Food waste matters-A systematic review of household food waste practices and their policy implications. Journal of cleanerproduction, 182, 978-991.

3. World Population Review (2023). Available online: https://worldpopulationreview.com/country-rankings/food-waste-by-country

4. Thyberg, K. L., & Tonjes, D. J. (2016). Drivers of food waste and their implications for sustainable policy development. Resources, Conservation and Recycling, 106, 110-123.