Του Χρήστου Θεοδωρόπουλου*
Από τις 22 Οκτωβρίου του έτους 2000 ισχύει και εφαρμόζεται στην Ελλάδα η Ευρωπαϊκή Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ) 2000/60/ΕΕ. Σύμφωνα με το σχετικό κείμενο και μεταξύ άλλων υποχρεώσεων, το κάθε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) θα πρέπει να προχωρήσει σε εκτίμηση της οικολογικής και χημικής κατάστασης των επιφανειακών υδάτινων σωμάτων (ΥΣ) του (ποτάμιων, λιμναίων, μεταβατικών και παράκτιων), με απώτερο στόχο όλα τα ΥΣ της Ευρωπαϊκής Ένωσης να βρίσκονται σε καλή κατάσταση μέχρι το έτος 2015, και για όσα από αυτά, ο συγκεκριμένος στόχος δεν επιτευχθεί, να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα ώστε αυτό να γίνει εφικτό ως το 2021 ή το αργότερο ως το 2027.
Μετά από μία συγκεκριμένη προπαρασκευαστική περίοδο (2000-2009) τα κράτη μέλη, όπως όφειλαν, έχουν προχωρήσει στην ανάπτυξη σχετικών μεθοδολογιών και δεικτών εκτίμησης της οικολογικής και χημικής κατάστασης των ΥΣ. Σύμφωνα και με τις απαιτήσεις της, η οικολογική κατάσταση απεικονίζεται σε πενταβάθμια χρωματική κλίμακα (κακή - κόκκινο, ελλιπής - πορτοκαλί, μέτρια - κίτρινο, καλή - πράσινο, υψηλή - μπλε) και καθορίζεται από ένα σύνολο φυσικοχημικών, υδρομορφολογικών και βιολογικών δείκτών (ψάρια, μακρόφυτα, βενθικά μακροασπόνδυλα, διάτομα). Η χημική κατάσταση απεικονίζεται σε δύο χρωματικές κλάσεις (κατώτερη της καλής - κόκκινο, καλή - μπλε) και καθορίζεται βάσει συγκεκριμένων χημικών παραμέτρων και ‘ουσιών προτεραιότητας’ (Εικ. 1).
Από το 2009 και έπειτα, η υλοποίηση της ΟΠΥ προχωράει με τη μορφή διαχειριστικών κύκλων· 1ος διαχειστικός κύκλος: 2009-2015, 2ος διαχειστικός κύκλος: 2015-2021, 3ος διαχειρστικός κύκλος: 2021-2027. Στην αρχή κάθε διαχειρστικού κύκλου, κάθε κράτος μέλος εκπονεί ένα σύνολο ‘διαχειστικών σχεδίων’, μέσα στα οποία συνοψίζεται η υφιστάμενη κατάσταση των ΥΣ και αναλύονται τα μέτρα που θα ληφθούν για τη βελτίωσή της μέχρι το τέλος του κύκλου. Εν έτει λοιπόν 2018 βρισκόμαστε στα μέσα του 2ου διαχειριστικού κύκλου και έχουν ήδη εκπονηθεί από τα κράτη μέλη τα δεύτερα (β’) διαχειριστικά σχέδια για τα ΥΣ του κάθε μέλους. Η Ελλάδα, μετά από κάποια καθυστέρηση καταφέρνει να συμβαδίζει πλέον με τις απαιτήσεις της ΟΠΥ και τα σχετικά διαχειριστικά σχέδια για τα Ελληνικά ΥΣ είναι διαθέσιμα στη σελίδα http://wfdver.ypeka.gr/el/management-plans-gr/1revision-approved-management-plans-gr/.
Η κατάσταση των ΥΣ της Ευρωπαϊκής Ένωσης πλέον συνοψίζεται σε σχετική έκθεση, διαθέσιμη στην ιστοσελίδα https://www.eea.europa.eu/publications/state-of-water η οποία αναλύει τα δεδομένα των β’ διαχειριστικών σχεδίων του κάθε κράτους-μέλους, και φαίνεται στην Εικ. 2. Συνολικά, μόνο το 40% των ΥΣ της ΕΕ είναι σε καλή οικολογική κατάσταση. Όπως φαίνεται στην εικόνα, οι χώρες της κεντρικής Ευρώπης, η Αγγλία και η Ουγγαρία αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα καθώς τα ποσοστά ΥΣ μη αποδεκτής κατάστασης είναι μεγαλύτερα από 70% και σε αρκετές περιπτώσεις μεγαλύτερά από 90%.
Σε ότι αφορά στην Ελλάδα, τα δεδομένα από τα β’ διαχειριστικά της σχέδια δεν συμπεριλήφθησαν στη συγκεκριμένη Ευρωπαϊκή έκθεση. Με μία σύντομη όμως ανάλυση των σχετικών διαχειριστικών σχεδίων προκύπτει ότι τα ΥΣ της Ελλάδας βρίσκονται σε αρκετά καλή κατάσταση καθώς στο σύνολο της χώρας, το 70% (επί του συνόλου των ΥΣ) είναι σε καλή οικολογική κατάσταση, αποδεκτή από την ΟΠΥ 2000/60/ΕΕ. Η μεγαλύτερη επιβάρυνση εντοπίζεται στο υδατικό διαμέρισμα (ΥΔ) της Αττικής (60% ΥΣ μη αποδεκτής οικολογικής κατάστασης) και η μικρότερη στα ΥΔ της Ανατολικής Πελοποννήσου (19.1%), Κρήτης (19.6%), Θράκης (19.1%) και των Νησιών του Αιγαίου (3%) (Εικ. 3). Αναλυτικά, τα ποσοστά ανά ΥΔ και ανά τύπο ΥΣ (ποτάμια, λίμναια, μεταβατικά, παράκτια) περιγράφονται στον πίνακα 1.
Εν κατακλείδι, η Ελλάδα βρίσκεται σε πολύ καλή θέση σε ότι αφορά στην οικολογική κατάσταση των ποτάμιων, λιμναίων, μεταβατικών και παράκτιων ΥΣ της, σε αντίθεση με αρκετές χώρες της κεντρικής Ευρώπης οι οποίες θα πρέπει να λάβουν μέτρα αποκατάστασης καλής οικολογικής κατάστασης σε μεγάλο ποσοστό των ΥΣ τους. Και καθώς τελικά τα μέτρα σημαίνουν οικονομικό κόστος για το κάθε κράτος-μέλος, η Ελλάδα φαίνεται ότι θα έχει τη μικρότερη σχετική επιβάρυνση καθώς ο φυσικός υδάτινος πλούτος της (όπως αυτό μεταφράζεται μέσω της οικολογικής κατάστασης των ΥΣ της) διατηρείται ακέραιος σε μεγάλο βαθμό. Εν έτει 2018, η πρώτη πρόκληση αναφορικά με τη διαχείριση των υδατικών πόρων της ΕΕ, η δημιουργία και εφαρμογή δηλαδή μεθόδων παρακολούθησης της οικολογικής και χημικής κατάστασης των ΥΣ κάθε κράτους-μέλους, έχει επιτευχθεί. Η Ευρωπαϊκή Ένωση όμως, και η χώρα μας ως κράτος-μέλος της, θα πρέπει μέχρι το 2021 ή το αργότερο έως το 2027 να ανταπεξέλθει σε μία δεύτερη, ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση· τη λήψη μέτρων αποκατάστασης των ΥΣ της τα οποία βρίσκονται σε κατάσταση κατώτερη της καλής. Ο χρόνος θα δείξει αν η προστασία του περιβάλλοντος έχει πραγματικά προτεραιότητα έναντι των οποιωνδήποτε οικονομικών απαιτήσεων-εμποδίων για τη λήψη των σχετικών μέτρων αποκατάστασης.
* Ο Χρήστος Θεοδωρόπουλος είναι περιβαλλοντικός βιολόγος και υποψήφιος διδάκτορας στον τομέα Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ με με θέμα τη Μαθηματική Προσομοίωση Υδροδυναμικής Συμπεριφοράς-Ενδιαιτήματος Βενθικών Μακροασπόνδυλων σε Ποταμούς.
Comments