Zero Waste φοιτητική ζωή: Μύθος ή εφικτή επανάσταση;

του Σπύρου Καούρη

Η φοιτητική ζωή είναι γεμάτη αντιθέσεις. Από τη μία τα όνειρα, η ελευθερία, οι πρώτες κοινωνικές και επαγγελματικές εμπειρίες. Από την άλλη, οι ατελείωτες εξεταστικές, οι βιαστικές παραγγελίες delivery και οι πλαστικές σακούλες που γεμίζουν τα μικρά δωμάτια σε εστίες και γκαρσονιέρες.

Μπορεί, λοιπόν, ένας φοιτητής ή μια νέα εργαζόμενη να ζήσει με μηδενικά απόβλητα; Ή μήπως αυτός ο τρόπος ζωής είναι πολυτέλεια για λίγους και «ψαγμένους»;

Τι σημαίνει "zero waste" στην πράξη;

Η φιλοσοφία του zero waste βασίζεται στη μείωση των αποβλήτων μέσω αλλαγών στην κατανάλωση και τις καθημερινές μας συνήθειες. Ουσιαστικά, δεν απαιτεί την απόλυτη εξάλειψη κάθε σκουπιδιού, αλλά τη συνειδητή μείωση, την επαναχρησιμοποίηση, την επιδιόρθωση και την υπεύθυνη απόρριψη.

Μια χρήσιμη αρχή είναι τα 5R’s:

• Refuse – Απόρριψη του περιττού (π.χ. πλαστικά μιας χρήσης).

• Reduce – Μείωση στην κατανάλωση.

• Reuse – Επαναχρησιμοποίηση αντικειμένων.

• Recycle – Ανακύκλωση υλικών.

• Rot – Κομποστοποίηση οργανικών αποβλήτων.

Πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού, όπως το University of Dayton, έχουν ενσωματώσει αυτή τη φιλοσοφία στην καθημερινότητα των φοιτητών τους μέσω ειδικών προγραμμάτων και καμπανιών.

Μύθοι που (πρέπει να) καταρρίπτονται

Ένας από τους βασικότερους λόγους που οι νέοι δεν δοκιμάζουν ένα τρόπο ζωής με μηδενικά απόβλητα είναι οι παγιωμένοι μύθοι γύρω από αυτό:

«Zero waste σημαίνει ακριβό lifestyle»

Στην πραγματικότητα, η μείωση της κατανάλωσης οδηγεί και σε μείωση κόστους. Μελέτες δείχνουν ότι η επαναχρησιμοποίηση, η αγορά «χύμα» και η αποφυγή delivery μειώνουν τα μηνιαία έξοδα φοιτητών σε τρόφιμα και είδη καθαρισμού.

«Δεν υπάρχει χρόνος για τέτοια»

Αντίθετα, η προετοιμασία γευμάτων (meal prep) δύο φορές την εβδομάδα ή η χρήση επαναχρησιμοποιούμενων σκευών εξοικονομεί χρόνο και ενέργεια στη διάρκεια της εβδομάδας.

«Δεν υπάρχουν υποδομές στην Ελλάδα»

Πράγματι, η Ελλάδα δεν διαθέτει ακόμα οργανωμένες zero waste πολιτικές σε επίπεδο ΑΕΙ. Ωστόσο, υπάρχουν εναλλακτικές πρακτικές, όπως ανταλλαγές ρούχων μέσω εφαρμογών (student swaps), συνεργατικά μαγειρέματα και χρήση εφαρμογών κατά της σπατάλης τροφίμων (π.χ. Too Good T Go).

5 πρακτικά βήματα για μια zero waste καθημερινότητα φοιτητών

Τι λέει η έρευνα

Η σύνδεση της φοιτητικής ζωής με την περιβαλλοντική υπευθυνότητα έχει απασχολήσει και την επιστήμη. Μελέτες των τελευταίων ετών καταγράφουν ότι φοιτητές που υιοθετούν ακόμα και 2-3 βασικές πρακτικές συνειδητής κατανάλωσης (όπως η αποφυγή πλαστικού ή η προετοιμασία γευμάτων) παράγουν έως και 40% λιγότερα καθημερινά απορρίμματα σε σύγκριση με τον μέσο φοιτητή.

Ακόμα πιο στοχευμένα, η μελέτη "A Zero‑Waste Campus Framework" (Baba-Nalikant et al., 2023), που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Recycling του MDPI, εξετάζει πώς ένα πανεπιστήμιο μπορεί να μετατραπεί σε χώρο μηδενικών αποβλήτων. Οι ερευνητές εντόπισαν ότι το «κλειδί» είναι η σύνδεση γνώσης, στάσης και πράξης – ένα πλαίσιο που δίνει έμφαση:

• στην εκπαίδευση και την καμπάνια,

• στη θεσμική υποστήριξη,

• και στη συμμετοχή της κοινότητας με εργαλεία όπως τα social media.

Ελλάδα: Τοπία υπέροχα, υποδομές υπό σκέψη

Στην ελληνική πραγματικότητα, υπάρχουν μικρές πρωτοβουλίες που αξίζει να αναδειχθούν – όπως ανταλλακτήρια ρούχων σε πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης ή προγράμματα κομποστοποίησης στο ΕΚΠΑ. Όμως απουσιάζει ένα συνεκτικό πλαίσιο σε εθνικό επίπεδο.

Η κουλτούρα της μείωσης αποβλήτων δεν είναι ακόμη mainstream – όχι επειδή οι φοιτητές αδιαφορούν, αλλά επειδή λείπει η σωστή πληροφόρηση, η υποστήριξη και το παράδειγμα από πάνω.

Και τώρα, τι μπορώ να κάνω αύριο;

Μπορείς να ξεκινήσεις από τα απλά. Όχι από τη θεωρία, αλλά από εκεί που είσαι – στη σχολή, στη στάση του λεωφορείου, στο φοιτητικό σου ψυγείο.

Δοκίμασε:

• ΝΑ ΠΑΡΕΙΣ ΜΑΖΙ ΣΟΥ ΜΠΟΥΚΑΛΙ Ή ΘΕΡΜΟΣ για καφέ/νερό – οι καφέδες "σε πλαστικό ποτήρι" αφήνουν εκατομμύρια καπάκια κάθε μήνα.

• ΝΑ ΜΑΓΕΙΡΕΨΕΙΣ ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ αυτή την εβδομάδα.

• ΝΑ ΠΕΙΣ "ΟΧΙ" ΣΤΟ ΚΑΛΑΜΑΚΙ – όχι για να σώσεις τον πλανήτη, αλλά για να δείξεις πως εσύ διαλέγεις.

• ΝΑ ΠΑΣ ΣΕ ΕΝΑ SWAP EVENT ή να οργανώσεις ένα στο τμήμα σου.

• ΝΑ ΡΩΤΗΣΕΙΣ: «Υπάρχει κάδος κομποστοποίησης εδώ;» – και αν όχι, να προτείνεις.

Το zero waste δεν χρειάζεται τελειότητα. Χρειάζεται κοινότητα.

Ο δρόμος για μια zero waste φοιτητική ζωή δεν είναι στρωμένος με λινάτσα και bamboo καλαμάκια. Είναι στρωμένος με πλαστικά καπάκια, υπερωρίες στο διάβασμα και 7 λάθος αγορές από το super market.

Αλλά κάθε φορά που:

• δεν παίρνεις πλαστική σακούλα,

• επιλέγεις κάτι μεταχειρισμένο,

• μαγειρεύεις με φίλους αντί να παραγγείλεις,

• δανείζεσαι αντί να αγοράσεις,

είσαι πιο κοντά σε έναν τρόπο ζωής που τιμά το περιβάλλον και τον εαυτό σου.

Γιατί τελικά, zero waste δεν σημαίνει μηδέν λάθη. Σημαίνει συνειδητή προσπάθεια.

Βιβλιογραφία

• Baba-Nalikant, M., Syed-Mohamad, S. M., Husin, M. H., Abdullah, N. A., Mohamad Saleh, M. S., & Abdul Rahim, A. (2023). A Zero-Waste Campus Framework: Perceptions and Practices of University Campus Community in Malaysia. Recycling, 8(1), 21. https://doi.org/10.3390/recycling8010021

• Ecobnb (2024). Debunking 8 Myths About the Zero-Waste Lifestyle. Ανακτήθηκε από: https://ecobnb.com/blog/2024/01/zero-waste-myths/

• University of Dayton (n.d.). Sustainable Steps: How College Students Can Embrace a Zero-Waste Lifestyle. Ανακτήθηκε από: https://udayton.edu/blogs/

• The Guardian (2023). Revise, Reuse, Recycle: How to Be a Sustainable Student. Ανακτήθηκε από: https://www.theguardian.com/education/

• MDPI (2023). Zero-Waste Policy Adoption in Higher Education: Knowledge, Attitudes and Practices. Ανακτήθηκε από: https://www.mdpi.com/