envinow.gr
16 Ιουλ 20223 λεπτά
Διονύσης Λατινόπουλος
Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης
Πολλά έχουν γραφεί και έχουν ειπωθεί τα τελευταία χρόνια για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και για τη χωροθέτηση των μονάδων ΑΠΕ (κυρίως των αιολικών και των φωτοβολταϊκών συστημάτων). Θεωρώντας καταρχήν τις ΑΠΕ ως απαραίτητες για την ενεργειακή επάρκεια της χώρας αλλά και για την πράσινη μετάβαση, το βασικό ζητούμενο δεν είναι το αν χρειαζόμαστε νέα έργα (νέες επενδύσεις) ΑΠΕ αλλά το που θα πρέπει να τις χωροθετήσουμε. Η σημασία της χωροθέτησης είναι τεράστια γιατί το μεγαλύτερο μέρος των κοινωνικών και περιβαλλοντικών αντιδράσεων στο οποίο γινόμαστε συνεχώς μάρτυρες προκύπτει από περιοχές όπου οι κάτοικοι, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, η τοπική αυτοδιοίκηση, οι τοπικοί φορείς και συχνά και επιστήμονες θεωρούν ακατάλληλες για διάφορους λόγους. Η πολιτεία λοιπόν οφείλει να εξασφαλίσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις, επιλέγοντας τα κριτήρια καταλληλότητας/ακαταλληλότητας των περιοχών που θα πρέπει να χωροθετούνται ΑΠΕ ώστε να προκύπτει τελικά ο βέλτιστος στόχος παραγωγής ενέργειας με το ελάχιστο δυνατό περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος.
Από την άλλη, σε μια χρονική περίοδο κατά την οποία το θεσμικό πλαίσιο είναι ασαφές ή φημολογείται ότι μπορεί να τροποποιηθεί σύντομα, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα των ΑΠΕ έχουν κάθε λόγο να προχωρούν σε αιτήσεις αδειοδότησης περιοχών που εκ πρώτης όψεως φαίνονται και κρίνονται (επιστημονικά) ως ακατάλληλες με την πίστη ότι θα προκύψει η δυνατότητα να αδειοδοτηθούν ή ότι θα προλάβουν τις όποιες αλλαγές του νόμου που θα έκανε στο μέλλον πιο δύσκολη την αδειοδότηση. Θα μπορούσε λοιπόν κανείς να ισχυριστεί ότι τον τελευταίο καιρό οι επενδυτές έτρεχαν να προλάβουν την επικείμενη αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού για τις ΑΠΕ διότι αυτή μπορεί να έκρινε κάποιες κατηγορίες περιοχών που μέχρι σήμερα ήταν κατάλληλες ως ακατάλληλες.
Πρόσφατα λοιπόν ενημερωθήκαμε με χαρά ότι με διαδικασίες fast track προχωράει η αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΧΠ – ΑΠΕ), με στόχο να τεθεί σε ισχύ εντός του πρώτου τετραμήνου του 2023 . Το ΕΧΠ-ΑΠΕ θα περιγράφει με σαφήνεια σε ποιες περιοχές θα απαγορεύεται και πού θα επιτρέπεται η χωροθέτηση σταθμών παραγωγής «πράσινης» ενέργειας. Με ιδιαίτερη ικανοποίηση διαπιστώνει επίσης κανείς ότι το νέο ΕΧΠ για τις ΑΠΕ έχει λάβει υπόψη του μια σειρά από κριτήρια (περιοχές) αποκλεισμού, επιπλέον των όσων όριζε το ισχύον πλαίσιο. Μεταξύ αυτών των περιοχών αποκλεισμού (οι οποίες είναι όλες πολύ σωστά καθορισμένες) μπορούμε να εστιάσουμε στις περιοχές που συνδέονται με τις προστατευόμενες περιοχές της χώρας. Έτσι λοιπόν διαβάζουμε πως το νέο ΕΧΠ για τις ΑΠΕ προτείνει την απαγόρευση αιολικών εγκαταστάσεων σε ζώνες απόλυτης προστασίας της φύσης και σε ζώνες προστασίας της φύσης καθώς και σε οικότοπους προτεραιότητας των ΕΖΔ του Δικτύου Natura ενώ για την εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών πάρκων επίσης εξαιρούνται οι δύο πρώτες κατηγορίες περιοχών (απόλυτης προστασίας και προστασίας της φύσης). Στις λοιπές περιοχές του δικτύου Natura θα πρέπει επίσης σύμφωνα με το ΕΧΠ να συνεκτιμάται η επίδραση των αιολικών πάρκων στην ορνιθοπανίδα (με κατάλληλη μελέτη αδειοδότησης).
Ταυτόχρονα όμως με την είδηση για το Ειδικό Χωροταξικό για τις ΑΠΕ, ακολούθησε η κατάθεση από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας του νέου νομοσχεδίου για το περιβάλλον, το οποίο φαίνεται ότι ανατρέπει σε μεγάλο βαθμό πολλά από τα παραπάνω! Συγκεκριμένα, το νέο νομοσχέδιο επιτρέπει σε ζώνες απόλυτης προστασίας της φύσης τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης και μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας! Επιτρέπει ακόμα στις ζώνες προστασίας της φύσης τις εγκαταστάσεις ΑΠΕ, όπως το ίδιο κάνει και στις Ζώνες Διατήρησης Οικοτόπων και ειδών των περιοχών Natura!
Η χρονική συγκυρία που γίνεται αυτή η αλλαγή του νόμου μοιάζει να έχει ως στόχο να προλάβει το νέο χωροταξικό πριν αυτό τεθεί σε ισχύ, αναγκάζοντας ακόμα και την αναθεώρηση των ήδη προτεινόμενων (στο σχέδιο Κοινής Υπουργικής Απόφασης) περιοχών αποκλεισμού αλλά και των κανόνων χωροθέτησης των ΑΠΕ. Είναι ωστόσο απορίας άξιο για ποιο λόγο να γίνει κάτι τέτοιο. Δεν θεωρείται ως η πλέον κατάλληλη και εξειδικευμένη για τις ανάγκες των ΑΠΕ μελέτη αυτή του ΕΧΠ; Μήπως πάλι δεν προκύπτει επαρκής έκταση σε όλη την ελληνική επικράτεια για τη χωροθέτηση νέων εγκαταστάσεων ΑΠΕ αν δεν «καταπατηθούν» οι πιο σημαντικά οικολογικές περιοχές της χώρας (όπως τις αναγνωρίζει και το νέο ΕΧΠ για τις ΑΠΕ); Σίγουρα δεν ισχύει κάτι τέτοιο καθώς θα αναιρούσε τον ίδιο το στόχο του ΕΧΠ. Άρα για ποιο λόγο γίνεται αυτή η άμεση αλλαγή του θεσμικού πλαισίου που θα φέρει σίγουρα αναταραχή στην κοινωνία και αντίδραση από περιβαλλοντικές ομάδες και οργανώσεις; Για ποιο λόγο καταργείται στην ουσία του η επιστημονική μεθοδολογία που θα είχε στόχο να εξορθολογήσει τη χωροθέτηση ΑΠΕ, προστατεύοντας το περιβάλλον (φυσικές και οικιστικές περιοχές) και περιορίζοντας στο ελάχιστο τις αναίτιες κοινωνικές αντιδράσεις;
Ξεκινώντας όμως από μια βάση που οι ΑΠΕ θα επιτρέπονται στις πιο σημαντικές περιοχές προστασίας, το ΕΧΠ θα χάσει εκ προοιμίου την δυνατότητα να θεωρηθεί ως ένα πολύ χρήσιμο και ουσιαστικό εργαλείο. Οι αντιδράσεις θα συνεχιστούν, όπως και η κακή χωροθέτηση (χωρίς προβλήματα πλέον στην αδειοδότηση) των νέων αιολικών και φωτοβολταϊκών πάρκων. Είναι λοιπόν απαραίτητο να αλλάξουν άμεσα οι συγκεκριμένες διατάξεις/άρθρα του νέου νόμου ώστε να μην ακυρώσει πριν καν έρθει σε ισχύ την δυναμική και την χρησιμότητα του νέου ΕΧΠ για τις ΑΠΕ.