* Του Πάνου Μπατσή
Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έρευνα σχετικά με τις επιπτώσεις της πανδημίας του κορονοϊού στην ελληνική αγορά ενέργειας πραγματοποιήθηκε απο το Ινστιτούτο Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ).
Μιλώντας κατά την παρουσίαση της μελέτης ο Πρόεδρος και Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου κ. Κωστής Σταμπολής παρατήρησε ότι: «Πέρα από τις σημαντικές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις σε παγκόσμιο και εθνικό επίπεδο, η εξάπλωση του κορωνοϊού επηρέασε σε μεγάλο βαθμό και τον ενεργειακό κλάδο. Η πλέον εμφανής επίπτωση ήταν η αιφνίδια και μεγάλη μείωση της ζήτησης, η οποία επέδρασε στο σύνολο των ενεργειακών αγορών, επιφέροντας σημαντική υποχώρηση των τιμών, ιδίως στον πετρελαϊκό κλάδο, αλλά και στον τομέα του φυσικού αερίου και δευτερευόντως στον ηλεκτρισμό.»
Όπως υπογράμμισε ο Διευθυντής Μελετών του ΙΕΝΕ, κ. Δημήτρης Μεζαρτάσογλου, «Στόχος της Ειδικής αυτής Έκθεσης του ΙΕΝΕ ήταν να αναδείξει τις προαναφερθείσες επιπτώσεις της εξάπλωσης του κορωνοϊού σε όλο το εύρος του ενεργειακού τομέα της Ελλάδας, παρέχοντας έναν μεγάλο αριθμό στοιχείων. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε βασίστηκε: (α) στην ενδελεχή ανάλυση δεδομένων των βασικών φορέων και εταιρειών της εγχώριας ενεργειακής αγοράς και (β) στην αποστολή και ανάλυση στοχευμένων ερωτηματολογίων σε επιλεγμένες εγχώριες ενεργειακές εταιρείες, με απώτερο σκοπό μία πιο ολοκληρωμένη και εξειδικευμένη απεικόνιση των επιπτώσεων του ιού σε εταιρείες όλων των κλάδων ενέργειας.»
Συμπληρώνοντας ο κ. Μεζαρτάσογλου παρατήρησε ότι, «Βασικό ζητούμενο της Ειδικής Έκθεσης ήταν να διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους το ενεργειακό σύστημα της Ελλάδας ανταποκρίθηκε στην εξάπλωση της πανδημίας και πώς επηρεάστηκε από την λήψη περιοριστικών μέτρων, διατηρώντας την αξιοπιστία του και την εν πολλοίς εύρυθμη λειτουργία του. Παράλληλα, η παρούσα Ειδική Έκθεση αποτελεί μία καταγραφή όλων όσων συνέβησαν στον ενεργειακό τομέα την περίοδο που ήταν σε έξαρση το φαινόμενο του κορωνοϊού, γεγονός που βοηθά στην διαμόρφωση κατάλληλων πολιτικών για την αντιμετώπιση αντίστοιχων περιπτώσεων κρίσεων στο μέλλον.»
Σύμφωνα με τα ευρύματα της μελέτης οι επιπτώσεις της πανδημίας του κορωνοϊού στον κλάδο του πετρελαίου είναι:
· Η αγορά του πετρελαίου υπέστη πρωτοφανή κατάρρευση διεθνώς, αφού η υπερπροσφορά και οι υπερπλήρεις δεξαμενές επέφεραν δραματική πτώση των τιμών, δημιουργώντας έντονη αβεβαιότητα, τόσο στον τομέα της ενέργειας όσο και στην παγκόσμια οικονομία εν γένει.
· Τη Δευτέρα 20 Απριλίου 2020, η τιμή του αργού πετρελαίου στην αμερικανική αγορά έπεσε «υπό του μηδενός» για πρώτη φορά στην ιστορία των πετρελαϊκών αγορών. Αυτή η πρωτοφανής συνθήκη διαμορφώθηκε από τη σύμπτωση δύο παραγόντων: (α) τη μείωση της ζήτησης πετρελαίου λόγω της κρίσης του κορωνοϊού και (β) την πληρότητα των δεξαμενών και της αδυναμίας παραλαβής φορτίων από εταιρείες εμπορίας και διύλισης.
· Οι χαμηλές τιμές πετρελαίου, εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού, έχουν επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τις δραστηριότητες για έρευνες υδρογονανθράκων.
· Η εγχώρια αγορά των πετρελαιοειδών επηρεάστηκε σημαντικά, ιδιαίτερα την περίοδο έξαρσης της πανδημίας (Μάρτιος-Μάιος). Η κατανάλωση βενζίνης, που χρησιμοποιείται στις μεταφορές, μειώθηκε κατά 60%, ενώ το πετρέλαιο κίνησης, κυρίως λόγω των αγροτικών καλλιεργειών αλλά και των αυξημένων εσωτερικών μεταφορών, παρουσίασε μια ηπιότερη πτώση της τάξεως του 35%-40%.
Στον κλάδο του ηλεκτρισμού:
· Η κρίση της πανδημίας οδήγησε σε σημαντική μείωση του συνολικού ηλεκτρικού φορτίου της Ελλάδας, η οποία μάλλον οφειλόταν στο ότι μειώθηκε η εμπορική κατανάλωση με παράλληλη αύξηση της οικιακής, χωρίς να έχει σταματήσει σε μεγάλο βαθμό η βιομηχανική δραστηριότητα.
· Η μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, με παράλληλη πτώση του κόστους τιμών του CO2, οδήγησε σε πολύ χαμηλές τιμές ενέργειας.
· Ένας αριθμός καταναλωτών αντιμετώπισε προβλήματα με την πληρωμή των λογαριασμών του, δημιουργώντας κρίση ρευστότητας στην αγορά.
· Η πλειοψηφία των προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας προσέφεραν στους πελάτες τους εκπτώσεις στους λογαριασμούς ρεύματος.
· Καθυστέρηση στην έναρξη λειτουργίας του Target Model στην Ελλάδα, καθώς η εν Αθήναις ομάδα του αναδόχου (General Electric), που θα παρέδιδε το λογισμικό της αγοράς εξισορρόπησης στον ΑΔΜΗΕ, επικαλέστηκε ανωτέρα βία και έφυγε απροειδοποίητα.
· Δεν επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό ο προγραμματισμός και η υλοποίηση των περισσότερων μεγάλων επενδύσεων (πχ. ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης), εκτός από τη νέα λιγνιτική μονάδα της ΔΕΗ (Πτολεμαΐδα 5).
· Σημαντικές επιπτώσεις σημειώθηκαν και στην ενεργοβόρο βιομηχανία, γεγονός που αναπόφευκτα επηρέασε τα οικονομικά αποτελέσματα των προμηθευτών στην λιανική.
Στον κλάδο των ΑΠΕ:
· Η εξάπλωση του κορωνoϊού προκάλεσε ακυρώσεις και καθυστερήσεις σε μεγάλα έργα ΑΠΕ και αποθήκευσης ενέργειας.
· Οι εν εξελίξει επενδύσεις ΑΠΕ αντιμετώπισαν αρκετές δυσκολίες λόγω της καθυστέρησης ανταπόκρισης από τις αδειοδοτούσες υπηρεσίες, των περιορισμών μετακίνησης και διαμονής των στελεχών τους και του τεχνικού προσωπικού, των καθυστερήσεων στα χρονοδιαγράμματα παράδοσης εξοπλισμών, αλλά και αποκατάστασης προβλημάτων σε ήδη λειτουργούντα έργα, μεταξύ άλλων.
Στον κλάδο της ενεργειακής αποδοτικότητας:
· Καταγράφηκαν καθυστερήσεις σε έργα ανακαίνισης και ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων
Στον κλάδο των εκπεμπόμενων ρύπων:
· Ο κορωνοϊός επηρέασε σε μεγάλο βαθμό και τις τιμές των δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων στην ΕΕ, με αποτέλεσμα στα τέλη του περασμένου Μαρτίου αυτές να απώλεσαν περίπου το 40% της αξίας τους από τις αρχές του 2020.
· Μία θετική επίδραση της πανδημίας του κορωνοϊού ήταν η σημαντική μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Αθήνα, αλλά και σε άλλες μεγάλες πόλεις της Ελλάδας.
Συμπερασματικά, οι επιπτώσεις της πανδημίας του κορωνοϊού στην αγορά ενέργειας της Ελλάδας σύμφωνα με την ειδική έκθεση του ΙΕΝΕ, μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:
· Η κρίση του κορωνοϊού επιτάχυνε μεταβολές στη συμπεριφορά καταναλωτών και επιχειρήσεων, με την υιοθέτηση νέων επιχειρηματικών μοντέλων, περαιτέρω ψηφιοποίηση, περιορισμό μετακινήσεων, τηλεργασία, ηλεκτρονικό εμπόριο, κλπ. Αυτές οι αλλαγές συνεπάγονται μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, η οποία επηρέασε και θα επηρεάσει περαιτέρω τις επιχειρήσεις του ενεργειακού τομέα, αλλά θα διευκολύνει την επίτευξη των στόχων της ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής.
· συστημικός κίνδυνος από αδυναμία πληρωμών των καταναλωτών, ιδίως στον τομέα του ηλεκτρισμού, ενισχύθηκε σημαντικά, ιδιαίτερα κατά την αρχική έξαρση της πανδημίας. Η διατήρηση ικανοποιητικού ρυθμού είσπραξης των λογαριασμών ηλεκτρισμού αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος, καθώς ενδεχόμενη αδυναμία ελέγχου αυτής θα μπορούσε να προκαλέσει αλυσιδωτές επιπτώσεις σε μια σειρά τομέων, οι οποίες δύσκολα θα μπορέσουν να αντιμετωπιστούν.
· Ο ήδη σημαντικός βαθμός ψηφιοποίησης και αυτοματισμού, που έχει εισαχθεί στο ελληνικό ενεργειακό σύστημα, υπήρξε βασικός παράγων στην διατήρηση της εύρυθμης λειτουργίας του ενεργειακού συστήματος της χώρας. Η συγκεκριμένη εξέλιξη παρατηρήθηκε τόσο στη διανομή και μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας (βλέπε ΔΕΔΔΗΕ και ΑΔΜΗΕ) όσο και στην μεταφορά φυσικού αερίου (βλέπε ΔΕΣΦΑ).
· Η μείωση της ζήτησης ενέργειας εξασθένησε τις δυνάμεις που επιδρούν στην διαμόρφωση των τιμών ρύπων. Σε συνδυασμό με τις μειωμένες σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν διεθνείς τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου, εφόσον αυτές διατηρηθούν σε χαμηλά επίπεδα, η ανταγωνιστική θέση των ΑΠΕ και των επενδύσεων ενεργειακής αποδοτικότητας ενδέχεται να επιδεινωθεί.
· Οι αβέβαιες προοπτικές της παγκόσμιας και εθνικής οικονομίας οδηγούν τις ενεργειακές εταιρείες σε ακόμη πιο προσεκτικές κινήσεις και ενδεχομένως σε αναβολή επενδυτικών σχεδίων.
· Βέβαια, ο προγραμματισμός των μεγάλων επενδυτικών σχεδίων των περισσότερων ενεργειακών εταιρειών στην Ελλάδα δεν επηρεάστηκε, πέρα από ολιγόμηνες καθυστερήσεις (πχ. FSRU Αλεξανδρούπολης, IGB, περιφερειακά δίκτυα).
Το πλήρες κείμενο της μελέτης μπορείτε να το βρείτε εδώ .
*Ο Πάνος Μπατσής είναι φοιτητής Μεταλλειολόγος Μηχανικός ΕΜΠ.