Τα μέτρα του lockdown που εφαρμόστηκαν παγκοσμίως για να επιβραδύνουν την εξάπλωση της πανδημίας COVID-19 επέτρεψαν ένα μοναδικό πραγματικό πείραμα, σχετικά με τις επιπτώσεις των δραστικών μειώσεων εκπομπών στην ποιότητα του αστικού αέρα.
Σύμφωνα με νέα μελέτη που συντόνισαν Έλληνες ερευνητές αξιολογήθηκαν τα αποτελέσματα του πρώτου lockdown διάρκειας 7 εβδομάδων (23 Μαρτίου – 10 Μαΐου 2020) στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, συνδυάζοντας επιτόπιες παρατηρήσεις με εκτιμήσεις από ένα μοντέλο μετεωρολογίας-ατμοσφαιρικής χημείας.
Η μελέτη πραγματοποιήθηκε από την Ομάδα Ατμοσφαιρικής Φυσικής και Χημείας του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης (Τμήμα Χημείας) και το Πανεπιστήμιο Paris-Saclay του Παρισιού.
Οι μετρήσεις στην κεντρική Αθήνα κατά τη διάρκεια του lockdown συγκρίθηκαν με τα επίπεδα κατά τη διάρκεια των περιόδων 3 εβδομάδων πριν και μετά το lockdown και με τα αντίστοιχα επίπεδα τα τέσσερα προηγούμενα έτη. Εξετάστηκαν οι ρυθμιστικοί ρύποι καθώς και CO2, μαύρο άνθρακα (BC) και εξαρτήματα BC ειδικά για την πηγή. Τα μοντέλα εκτελέστηκαν για περιόδους πριν το lockdown και το lockdown, σύμφωνα με τα βασικά σενάρια και τα σενάρια μειωμένων εκπομπών.
Τα επιτόπια αποτελέσματα δείχνουν μέση μείωση της συγκέντρωσης κατά 30-35% για τους ρύπους που σχετίζονται με την κυκλοφορία στην Αθήνα (NO2, CO, BC από την καύση ορυκτών καυσίμων), σε σύγκριση με την περίοδο πριν από το lockdown. Μια μεγάλη μείωση (53%) παρατηρήθηκε επίσης για την αύξηση του αστικού CO2 ενώ η μείωση για το PM2.5 ήταν πιο λεπτή (18%).
Παράλληλα με τις επιτόπιες παρατηρήσεις, εφαρμόστηκε και επικυρώθηκε ένα συζευγμένο μοντέλο μετεωρολογίας-χημείας (TAPM) για την προσομοίωση των συγκεντρώσεων ρύπων σε υψηλή χωρική ανάλυση - με έμφαση στο ΝΟ2 - υπό τις παραδοχές των σεναρίων μείωσης των εκπομπών και κατά μιας επιχείρησης ως συνήθως βασική γραμμή. Αυτό επέτρεψε να εκτιμηθεί το κλάσμα των παρατηρούμενων μέσων μεταβολών συγκέντρωσης που συσχετίστηκαν με μειωμένη ανθρώπινη δραστηριότητα κατά την περίοδο του lockdown.
Σημαντικές μειώσεις παρατηρήθηκαν επίσης κατά τη σύγκριση της περιόδου του lockdown του 2020 με τα προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο, τα επίπεδα ανέκαμψαν αμέσως μετά την άρση του γενικού κλειδώματος. Η μείωση των μετρούμενων συγκεντρώσεων ΝΟ2 αναπαράχθηκε με την εφαρμογή του μοντέλου κλίμακας πόλης, σε ένα ρεαλιστικό σενάριο μειωμένων εκπομπών για την περίοδο του lockdown, αγκυροβολημένο σε μείωση 46% της δραστηριότητας οδικών μεταφορών.
Το μοντέλο επέτρεψε την αξιολόγηση της βελτίωσης της ποιότητας του αέρα σε χωρική κλίμακα, δείχνοντας ότι το NO2 σημαίνει μείωση των συγκεντρώσεων σε περιοχές της λεκάνης της Αθήνας έφτασε το 50%. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι τοπικές στρατηγικές διαχείρισης της κυκλοφορίας μπορούν να μειώσουν την έκθεση στο περιβάλλον και να ελαχιστοποιήσουν τις υπερβάσεις των προτύπων ποιότητας του αέρα για πρωτογενείς ρύπους.