Μηχανισμοί Διασφάλισης Επάρκειας Ισχύος και Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας

της Έφης Κουρουνιώτη

Κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στο κοντινό παρελθόν.... Εν έτει 2018, μετά από εκτεταμένες διαπραγματεύσεις ανάμεσα στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωκοινοβούλιο γύρω από το νέο Κανονισμό λειτουργίας της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εμφανίστηκε αποφασισμένη να τερματίσει οριστικά την επένδυση των Μηχανισμών Επάρκειας Ισχύος σε μονάδες ορυκτών καυσίμων, θέτοντας όριο εκπομπών ανά παραγόμενη KWh, ώστε να γίνει η εναρμόνιση με τους στόχους της κλιματικής ουδετερότητας αφενός και αφετέρου να αποσυμφοριστούν οι Ευρωπαίοι καταναλωτές από τις πρόσθετες εισφορές. Ειδικότερα, πρότεινε οι νέες μονάδες κάρβουνου να μη μπορούν να συμμετέχουν καθόλου σε ΜΔΙ ενώ οι υφιστάμενες να αποκλειστούν από το 2025 και μετά. Οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν στην (1):

• Απαγόρευη νέων μονάδων κάρβουνου σε ΜΔΙ

• Άρση εισαγωγής σε ΜΔΙ υφιστάμενων μονάδων από την 1η Ιουλίου 2025

• Επιπλέον, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η Μελέτη Επάρκειας Ισχύος 2020-2030 (2) η οποία εκπονήθηκε από τον Ανεξάρτητο Διαχειριστή Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας με σκοπό την επισήμανση ενδεχόμενου μελλοντικού κινδύνου σχετικά με την ικανότητα του συστήματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας να ανταποκριθεί επαρκώς στην προβλεπόμενη εξέλιξη της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας κατά τα επόμενα έτη. Τα συμπεράσματα της μελέτης αυτής έδειξαν:

• Υπό τις συνθήκες που περιγράφονται στο Σενάριο Αναφοράς ΕΣΕΚ (πολύ σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας, επίτευξη μεγάλου βαθμού διείσδυσης ΑΠΕ, πλήρης απολιγνιτοποίηση με παράλληλη αντικατάσταση με νέο παραγωγικό δυναμικό), η λειτουργία του συστήματος ηλεκτροπαραγωγής μπορεί να χαρακτηριστεί επαρκής καθ’ όλη την υπό εξέταση περίοδο 2020 - 2030.

• Για το έτος όμως 2021, κατά το οποίο αποσύρονται λιγνιτικές μονάδες, χωρίς όμως να έχει προστεθεί νέο συμβατικό παραγωγικό δυναμικό στο Σύστημα, η επάρκεια του συστήματος είναι ευάλωτη στις διαμορφούμενες κλιματολογικές και υδρολογικές συνθήκες. Υπό δυσμενείς συνθήκες υπάρχει πιθανότητα το σύστημα παραγωγής να μην μπορεί να ικανοποιήσει επαρκώς τις αιχμές φορτίου.

• Η αναμενόμενη ένταξη των νέων μονάδων της Πτολεμαΐδας V και των νέων μονάδων Συνδυασμένου Κύκλου ΦΑ, υπό τις υποθέσεις του Σεναρίου ΕΣΕΚ, σε συνδυασμό με την έναρξη της λειτουργίας της δεύτερης διασύνδεσης με τη Βουλγαρία, φαίνεται να αντισταθμίζει την απόσυρση του συνόλου των υφιστάμενων λιγνιτικών μονάδων, βελτιώνοντας αισθητά την επάρκεια του συστήματος.

• Από το 2025 και μετά, η ένταξη της νέας αντλητικής ισχύος, αλλά και η διαρκής αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος των ΑΠΕ έχουν ως αποτέλεσμα οι τιμές του δείκτη LOLE να παραμένουν ιδιαίτερα χαμηλές. Επιβεβαιώνεται ότι η συμβολή της αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας στην επάρκεια ισχύος είναι σημαντική, ιδίως όταν συνδυάζεται με υψηλή διείσδυση στοχαστικών ΑΠΕ.

• Από τα αποτελέσματα της ανάλυσης ευαισθησίας φαίνεται ότι η κρισιμότερη περίοδος για την επάρκεια του συστήματος είναι η περίοδος 2021-2024 κατά την οποία προβλέπεται η πλήρης απόσυρση των υφιστάμενων λιγνιτικών μονάδων. Σε περίπτωση που τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας δεν αποδώσουν στο βαθμό που προβλέπεται στο υπό διαβούλευση ΕΣΕΚ, και η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας αυξηθεί περισσότερο, ή δεν ενταχθούν εγκαίρως στο σύστημα οι προβλεπόμενες νέες μονάδες, η επάρκεια του συστήματος καθίσταται ιδιαίτερα ευάλωτη στις διαμορφούμενες κλιματολογικές και υδρολογικές συνθήκες, και φαίνεται ότι ενδέχεται να υπάρχει αυξημένη πιθανότητα το σύστημα παραγωγής να μην μπορεί να ικανοποιήσει επαρκώς τις αιχμές φορτίου κατά την περίοδο αυτή, παρά τη θεώρηση νέας δυναμικότητας διεθνών διασυνδέσεων.

• Τυχούσα καθυστέρηση της ένταξης των νέων μονάδων πέραν του 2025 αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο μη ικανοποιητικής κάλυψης της ζήτησης, ιδίως σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί σταθεροποίηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας στα προβλεπόμενα από το ΕΣΕΚ επίπεδα.

Συνοψίζοντας τα παραπάνω, συμπεραίνεται ότι η απολιγνιτοποίηση του συστήματος ηλεκτροπαραγωγής θα πρέπει να συμβαδίζει χρονικά με την ένταξη νέας ισχύος, καθώς σε αντίθετη περίπτωση, παρά τη θεώρηση νέας δυναμικότητας διεθνών διασυνδέσεων, υπάρχει πιθανότητα το σύστημα παραγωγής να μην μπορεί να ικανοποιήσει επαρκώς τις αιχμές φορτίου υπό δυσμενείς συνθήκες. Από τη άλλη η παράταση χρηματοδότησης και εξάρτησης από μονάδες ορυκτού αερίου φαίνεται πως όχι μόνο επιβαρύνει δυσανάλογα τα νοικοκυριά αναγκάζοντάς τα να αποπληρώνουν μέσω των μηνιαίων λογαριασμών τις πρόσθετες επιβαλλόμενες χρεώσεις αλλά εμποδίζουν την ευελιξία και ομαλή ανάπτυξη του συστήματος παραγωγής ενέργειας που πλεόν σχεδιάζεται να λειτουργεί με ΑΠΕ, συστήματα αποθήκευσης και απόκρισης της ενέργειας (3).

Ο πιο άμεσος και αποδοτικός τρόπος για να αντιμετωπιστεί η ανεπάρκεια στην παραγωγή ηλεκτρισμού επί του παρόντος, είναι η αποτελεσματική μείωση της ζήτησης κατά τις περιόδους αιχμής. Ακόμη και μικρές αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες μπορούν να έχουν σημαντικό αθροιστικό όφελος. Για παράδειγμα, μια μικρή μείωση στη ζήτηση ηλεκτρισμού τις κρίσιμες ώρες, μπορεί να οδηγήσει στην οριακή επάρκεια παραγωγής χωρίς την ανάγκη για περικοπές ηλεκτρισμού. Τα μέτρα για τη μείωση της κατανάλωσης κατά τις περιόδους αιχμής πρέπει να είναι γρήγορα εφαρμόσιμα και χαμηλού κόστους και να συνδυάζονται με αποτελεσματική ενημέρωση, κίνητρα και στοχευμένη τιμολόγηση.

Βιβλιογραφία

• Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 2016/0379

• Μελέτη Επάρκειας Ισχύος 2020-2030, ΑΔΜΗΕ

• Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα