Κάνουμε ΜΠΕ αλλά έφτασε η Ώρα να κάνουμε και Μελέτες Κλιματικής Τρωτότητας

του Γιώργου Μανώλη

Εδώ και αρκετά χρόνια οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αποτελούν ένα αναπόσπαστο και απαραίτητο στοιχείο για κάθε νέα υποδομή που σχεδιάζεται. Από τις τυπικές και ολιγοσέλιδες ή ακόμα και ανύπαρκτες ΜΠΕ στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, πλέον είναι ξεχωριστά τεύχη με πολυσέλιδες αναλύσεις και προεκτάσεις. Δεν είναι λίγες οι φορές όπου οι ΜΠΕ έχουν «φτάσει» στα δικαστικά μέγαρα της χώρας, είτε έχουν γίνει θέμα συζήτησης μεταξύ των πολιτών ή των κατοίκων μιας περιοχής. Και αυτό δείχνει την μεγάλη σημασία τους. Ωστόσο, καθώς ερχόμαστε αντιμέτωποι με ολοένα και συχνότερα περιστατικά ακραίων κλιματικών συνθηκών, έχει φτάσει η στιγμή να φέρουμε στο προσκήνιο τις Μελέτες Κλιματικής Τρωτότητας.

Οι Μελέτες Κλιματικής Τρωτότητας μέχρι σήμερα δεν έχουν μια κοινή ονομασία. Ορισμένοι φορείς τις ονομάζουν Μελέτες Εκτίμησης Κινδύνων σε σχέση με τη Κλιματική Αλλαγή ή Στρατηγικές Προσαρμογής στη Κλιματική Αλλαγή ή Σχέδια για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή. Ωστόσο, και οι 3 αυτές συνηθέστερες ονομασίες για το συγκεκριμένο είδος μελετών έχουν πραγματοποιηθεί σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο.

Από τις πρώτες μελέτες-αναλύσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα, ήταν η έκθεση της Επιτροπής Μελέτης των Επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ) της Τράπεζας της Ελλάδος «Οι περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα» το 2011. Η έκθεση αυτή βασίστηκε σε μελέτη όπου παρουσιάζονται οι ενδεχόμενες κλιματικές και περιβαλλοντικές μεταβολές, αποτιμάται το κόστος των μεταβολών αυτών για την ελληνική οικονομία, ενώ εκτιμάται και το κόστος των μέτρων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Τον Απρίλιο του 2013, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Η στρατηγική της Ε.Ε. είχε στόχο να ενθαρρύνει την ανάληψη δράσης από τα Κράτη Μέλη, να διασφαλίσει τη χάραξη πολιτικής και τη λήψη αποφάσεων βάσει πληρέστερων στοιχείων και πληροφοριών.

Από το 2014, στη βάση της μελέτης του 2011, η ΕΜΕΚΑ σε συνεργασία με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και την Ακαδημία Αθηνών συνέθεσαν σχέδιο Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή. Η τελική Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή τέθηκε σε διαβούλευση το 2021-2022 και ισχύει μέχρι σήμερα. Σε επίπεδο Περιφερειών, ήδη από το 2016 έχει θεσμοθετηθεί με τον Ν.4414/2016 η υποχρέωση κάθε Περιφέρειας της Ελληνικής Επικράτειας να εκπονήσει Περιφερειακό Σχέδιο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ).

Αυτήν την περίοδο, στην Ελλάδα έχει συσταθεί το Εθνικό δίκτυο Έρευνας για την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της (CLIMPACT) με μέλη κάποια από τα σημαντικότερα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Το CLIMPACT είναι μια πρωτοβουλία που επιδιώκει την ενοποίηση και βελτιστοποίηση των υπαρχόντων κλιματικών υπηρεσιών και συστημάτων προειδοποίησης σχετικά με τις κλιματικές αλλαγές στην Ελλάδα. Μέσω καινοτόμων μελετών στοχεύει στη μείωση των αβεβαιοτήτων στα κλιματικά μοντέλα με σκοπό να παράσχει συμβουλευτική υποστήριξη στην πολιτεία και τους πολίτες σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Μπορεί κάποιες από αυτές τις μελέτες, αναλύσεις και στρατηγικές να ασχολούνται με υποδομές και πόρους σε πιο ευρύ επίπεδο αλλά ενδεχομένως θα ήταν χρήσιμο αντίστοιχες Μελέτες Κλιματικής Τρωτότητας να γίνουν και σε μεμονωμένες κρίσιμες υποδομές. Για παράδειγμα, το σενάριο μιας παρατεταμένης και γενικευμένης ξηρασίας σε μια χώρα μπορεί να επηρεάσει το σύνολο των τεχνητών ταμιευτήρων της χώρας, αλλά ιδιαίτερη σημασία θα έχει και η μελέτη συγκεκριμένων ταμιευτήρων, είτε υφιστάμενων, είτε μελλοντικών. Μέσω της ενσωμάτωσης και την διενέργεια μιας Μελέτης Κλιματικής Τρωτότητας, θα μπορούν να προβλεφθούν καλύτερα οι κλιματικές επιπτώσεις στα τεχνικά έργα και να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα προσαρμογής ήδη από την φάση μελέτης.