Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και η Συνεισφορά της στην Μετάβαση σε Βιώσιμα Περιβαλλοντικά Μοντέλα

του Κώστα Μπογιατζίδη

Οι εφαρμοζόμενες πολιτικές που αφορούν στη διαχείριση των παραγόμενων αποβλήτων δεν επιτυγχάνουν το σκοπό για τον οποίο αρχικά θεσπίστηκαν όπως διαπιστώνεται με βάση επίσημα στοιχεία [2].

Αν αυτό εξεταστεί υπό το πρίσμα της αποτελεσματικότητας, μπορεί να αποδοθεί στην προσέγγιση που ακολουθείται στην εφαρμογή τους [1]. 

Παράλληλα, πληθώρα παραγόντων όπως επί παραδείγματι, η αδυναμία των αρμόδιων μηχανισμών να ελέγξουν το σύνολο των εν δυνάμει εμπλεκόμενων, το ποσοστό των free riders (δραστηριοποιούμενων εκτός υφιστάμενου πλαισίου/δικτύου) που οι πολιτειακές αρχές δεν έχουν εντάξει στα υπάρχοντα δίκτυα/διαδικασίες εναλλακτικής διαχείρισης και τα-επί των ημερών μας-πρότυπα διαβίωσης, λόγω των οποίων η κοινωνία ουσιαστικά ρέπει ολοένα και περισσότερο στην υπερκατανάλωση και στην αυξημένη παραγωγή αποβλήτων, ενισχύουν ακόμη περισσότερο την αναποτελεσματικότητα της οιασδήποτε εφαρμοζόμενης πολιτικής [1, 2].

Ευθύνονται όμως μόνο τα παραπάνω για την υφιστάμενη κατάσταση; Η κοινωνία, οι πολίτες είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται και να ανταπεξέλθουν στις ενδεχόμενα αυξημένες απαιτήσεις που αυτές δημιουργούν; Έχουν το απαραίτητο γνωσιακό υπόβαθρο ώστε αφενός να ενστερνιστούν και αφετέρου να αφομοιώσουν κατά τρόπο ορθό τις επερχόμενες αλλαγές και να συμβάλουν ως μονάδες  αλλά και ως σύνολο στην ανάσχεση της;

Τα τελευταία χρόνια έχει υπεισέλθει και σταδιακά αφήνει όλο και πιο έντονα το αποτύπωμά της στην  καθημερινότητά μας η περιβαλλοντική εκπαίδευση.

Ως περιβαλλοντική εκπαίδευση ορίζεται η διαδικασία μέσω της οποίας οι άνθρωποι, αποκτώντας την απαιτούμενη ευαισθητοποίηση και τις κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες,  δύνανται να ασχοληθούν ενεργά με την διερεύνηση ή και την επίλυση ζητημάτων περιβαλλοντικής φύσεως και κατεπέκταση μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στη λήψη αποφάσεων αλλά και στην δράση για την αντιμετώπιση προβλημάτων αποσκοπώντας στη βελτίωσή του περιβάλλοντος [3, 4, 6].

Μέσω της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης [7]:

• Επιτυγχάνεται η ευαισθητοποίηση των πολιτών για το περιβάλλον και τις περιβαλλοντικές προκλήσεις που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με αυτό

• Αποκτώνται οι απαραίτητες γνώσεις για την κατανόηση των βασικών συστατικών μερών και λειτουργικών πτυχών του περιβάλλοντος και των σχετιζόμενων με αυτό περιβαλλοντικών προκλήσεων

• Δημιουργείται και καλλιεργείται περεταίρω η περιβαλλοντική συνείδηση,  ενισχύεται το ενδιαφέρον για το περιβάλλον  και τα ζητήματα που σχετίζονται (άμεσα ή έμμεσα) με τη διατήρηση και την ενδεχόμενη βελτίωση των ποιοτικών του χαρακτηριστικών

• Αναπτύσσονται οι απαιτούμενες για τον εντοπισμό και την επίλυση περιβαλλοντικών ζητημάτων δεξιότητες μέσω της συμμετοχής σε κατάλληλες δραστηριότητες (θεωρητικές αλλά και πρακτικές).

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση αποτελεί κομβικής σημασίας προϋπόθεση στο να καταστεί εφικτή η υλοποίηση της μετάβασης σε πλέον βιώσιμα πρότυπα διαβίωσης.

Η κατανόηση της λειτουργίας αλλά και η ενεργή συμμετοχή στην προστασία και την βελτίωσή του περιβάλλοντος επιδρά θετικά όχι μόνο στη σωματική, αλλά και στην ψυχική και στη συναισθηματική μας υγεία. Η ανθρώπινη ύπαρξη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη καθ΄ όλη την πορεία της στον πλανήτη με αυτήν του περιβάλλοντος. Κατά συνέπεια η οργανική αλλά και οικονομική μας ευημερία είναι αλληλένδετες και άμεσα εξαρτώμενες από την διασφάλιση της διατήρησης ενός υγειούς περιβάλλοντος [3, 5, 7].

Ο επαναπροσδιορισμός των περιβαλλοντικών πολιτικών συντελείται ήδη με γοργά βήματα. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση μπορεί να αποτελέσει το συνδετικό κρίκο που έλειπε για να «κουμπώσουν» ιδανικά οι εκ του θεσμικού πλαισίου οριζόμενες απαιτήσεις με τα εφαρμοζόμενα μεθοδολογικά εργαλεία ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την επίτευξη των στόχων ως προς την παραγωγή και διαχείριση αποβλήτων.

Η προσέγγιση πλέον γίνεται, βασιζόμενη πλέον μεταξύ άλλων και στην εκπαιδευτική αυτή διαδικασία, με γνώμονα την ισχυρή και κατά πολλούς αρχέγονη σύνδεση ανθρώπου-περιβάλλοντος.

Δεν υπάρχει άλλωστε αποδοτικότερος τρόπος γαλούχησης και ευαισθητοποίησης των κοινωνιών από την καλλιέργεια της αντίληψης ότι η προστασία και η διασφάλιση της περιβαλλοντικής υγείας του πλανήτη σε νέα βιώσιμα πλαίσια, αφορά κατ’ ουσία την διασφάλιση της αειφόρου ύπαρξης και εξέλιξης μας ως είδος επάνω σε αυτόν [6, 8].

Βιβλιογραφία

• https://www.envinow.gr/post/apo-ti-dievrymeni-efthyni-toy-paragogou-stin-prolipsi-dimiourgias-apovliton-sto-schediasmo-proionton

• https://www.unep.org/resources/global-waste-management-outlook-2024

• https://www.eenc.org/what-is-environmental-education

• https://www.epa.gov/education/what-environmental-education

• https://climatalk.org/2024/10/29/environmental-education-the-key-to-a-sustainable-future/ 

• UNESCO. (2020). Education for Sustainable Development: A roadmap.

• Tilbury, D. (1995). Environmental Education for Sustainability: Defining the new focus of environmental education in the 1990s. Environmental Education Research, 1(2), 195-212.

• Borowy, I. (2013). Defining sustainable development for our common future: A history of the World Commission on Environment and Development (Brundtland Commission). Routledge.