Επιμέλεια Χρήστου Καλαντζή και Νίκου Γκολιόπουλου
Τα δάση αποκτούν μεγάλη αξία όχι μόνο όταν δεσμεύουν διοξείδιο του άνθρακα, παράγουν οξυγόνο και συμβάλλουν θετικά στο μικροκλίμα μιας περιοχής. Τα δασικά οικοσυστήματα είναι αναγνωρισμένοι θεματοφύλακες της βιολογικής ποικιλότητας, ενώ ειδικότερα τα ελληνικά δάση χαρακτηρίζονται από μια μεγάλη ποικιλία οικοσυστημάτων πανίδας και χλωρίδας.
Ωστόσο, η χώρα τις τελευταίες δεκαετίες έχει καθυστερήσει να αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης γης που θα αναγνωρίζει και θα μεριμνά για την διατήρηση και προστασία των δασικών εκτάσεων. Αποτελέσματα, μεταξύ άλλων, ήταν η υποβάθμιση σημαντικών δασικών εκτάσεων από την αυθαίρετη δόμηση και η αναποτελεσματική πρόληψη πυρκαγιών.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) αναγνωρίζοντας την σημασία των παραπάνω προβλημάτων, προχώρησε στις αρχές του 2022 (Προεδρικό Διάταγμα υπ΄ αριθμ. 6, ΦΕΚ 17/Α΄/04.02.2022) στην σύσταση της Γενικής Γραμματείας Δασών, με Γεν. Γραμματέα Δασών τον Κωνσταντίνο Αραβώση, Καθηγητή ΕΜΠ και τέως Γεν. Γραμματέα Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων ΥΠΕΝ. Σκοπός της νεοσύστατης Γραμματείας θα ήταν η επίλυση των υφιστάμενων δασικών ζητημάτων, όπως είναι η ολοκλήρωση των δασικών χαρτών και η δασοπροστασία.
Η προκήρυξη των εκλογών σηματοδότησε την ολοκλήρωση μιας περιόδου σημαντικών μεταρρυθμίσεων και το envinow.gr είχε την χαρά να συζητήσει για το όραμα και το έργο της Γενικής Γραμματείας Δασών με τον Γεν. Γραμματέα Δασών, Καθ. Κωνσταντίνο Αραβώση. Στην συνέχεια ακολουθεί γραπτώς η συνέντευξη.
1. Αρχικά, θα μπορούσατε να μας μιλήσετε για το όραμα της σχετικά νεοσύστατης Γενικής Γραμματείας Δασών;
Η σύσταση της νέας Γενικής Γραμματείας Δασών αποτελεί μία εμβληματική και τεράστιας σημασίας αλλαγή που επιβεβαιώνει τη πολιτική βούληση της Κυβέρνησης για την προστασία των δασών. Ουσιαστικός στόχος της νέας Γενικής Γραμματείας είναι η προστασία, ανάδειξη και ανάπτυξη των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας μας και η αξιοποίηση της συνεχούς προσφορά τους, τόσο σε επίπεδο αναπτυξιακού σχεδιασμού, όσο και συμβολής στην ανθρώπινη ευημερία και αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Όραμά μας είναι να γίνουν τα ελληνικά δάση “έξυπνα” και πραγματικά αειφόρα. Και αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί με την εφαρμογή της σύγχρονης επιστημονικής γνώσης και των τεχνολογικών επιτευγμάτων για την προστασία και την πιστοποιημένη αειφορική διαχείριση, όλων των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας για την αξιοποίηση τους ως πηγών εθνικού πλούτου.
2. Αναγνωρίζουμε ότι με την προκήρυξη των εκλογών ολοκληρώθηκε ένας σημαντικός κύκλος μεταρρυθμίσεων για την Γενική Γραμματεία Δασών. Μπορείτε να μας αναφέρετε μερικές από τις σημαντικότερες;
Με την προκήρυξη των εκλογών έκλεισε ένας σημαντικός κύκλος μεταρρυθμίσεων για τα Δάση μας στη νέα Γενική Γραμματεία Δασών.
Μια νέα ενιαία καθετοποιημένη δομή με πάνω από 3000 στελέχη στις δασικές υπηρεσίες της χώρας (που εντός του έτους με τις νέες προσλήψεις θα ξεπεράσουν τις 4000) και η κύρωση του 95% των δασικών χαρτών, ενός έργου αναμενόμενου επί δεκαετίες. Παράλληλα έργα πρόληψης- καθαρισμού, αντιδιαβρωτικά , αντιπλημμυρικά και αναδάσωσης πρωτόγνωρης έκτασης, που αντιστοιχούν σε προϋπολογισμούς, που υπερβαίνουν αυτούς του συνόλου της τελευταίας εικοσαετίας και αξιοποίηση τελματωμένων από το παρελθόν κονδυλίων.
Δρομολόγηση τριετούς Εθνικού Σχεδίου Αναδάσωσης για 170.000 στρέμματα με 20 εκ δένδρα. Προκήρυξη Αντιπυρικών Μελετών και υλοποίηση Μελετών Απογραφής Δασών για όλη τη χώρα. Ενσωμάτωση καινοτόμων τεχνολογιών για τη διαχείριση του Δάσους και ενεργοποίησή τους μέσω του Εθνικού Διαγωνισμού ‘Smart Forest Innovation Challenge’. Δρομολόγηση διαχειριστικών μελετών σε όλα τα δασικά οικοσυστήματα της χώρας.
Με τις παραπάνω να είναι κάποιες από τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις σε ότι αφορά τον τομέα των δασών από την κυβέρνηση της ΝΔ, τέθηκαν οι βάσεις για το ‘έξυπνο’ και αειφόρο Δάσος, που οραματιζόμαστε.
3. Στο ίδιο πλαίσιο, σίγουρα μια από τις μεγαλύτερες ενέργειες της Γραμματείας είναι το Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης. Μπορείτε να μας πείτε λίγα περισσότερα πράγματα για αυτό το σχέδιο και τους στόχους του;
Το Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης προβλέπει την εκπόνηση μελετών αναδάσωσης σε επιλεγμένες περιοχές και την εκτέλεσή τους από τους αναδόχους που θα επιλεγούν μέσω διαγωνιστικής διαδικασίας, υπό την επίβλεψη των τοπικών δασικών υπηρεσιών, με προϋπολογισμό ύψους 185,2 εκατ. ευρώ, καθώς και παρεμβάσεις ύψους 4 εκατ. ευρώ για την αναβάθμιση των δημόσιων δασικών φυτωρίων με στόχο την παραγωγή μέγιστου αριθμού δενδρυλλίων. Οι στόχοι του έργου συνοψίζονται ως εξής:
Ενίσχυση της ανθεκτικότητας των δασών έναντι φυσικών καταστροφών.
Προστασία της βιοποικιλότητας.
Περιορισμός ανθρακικού αποτυπώματος της χώρας και άμβλυνση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης.
Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Βελτίωση συνθηκών ζωής στον αστικό και περιαστικό χώρο.
Εμπέδωση της οικολογικής κουλτούρας και περιβαλλοντικής συνείδησης.
Για πρώτη φορά υλοποιείται στην Ελλάδα ένα Εθνικό Σχέδιο Αναδασώσεων. Θα φυτευτούν 20 εκατ. δέντρα σε υποβαθμισμένα δάση της χώρας, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης. Οι εργασίες θα ξεκινήσουν από την ερχόμενη φυτευτική περίοδο, τον Νοέμβριο, και το έργο αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί έως τα τέλη του 2025. Όλα τα δέντρα προέρχονται από γηγενείς ποικιλίες από τα δημόσια δασικά φυτώρια της χώρας που αναβαθμίζονται λειτουργικά και επιχειρησιακά στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Αναδασώσεων, ώστε να ενισχύσουμε με τα πιο ανθεκτικά είδη τον δασικό μας πλούτο.
4. Το καλοκαίρι του 2022 διαπιστώθηκε σημαντική μείωση των μεγάλων πυρκαγιών στον Ελλαδικό χώρο σε σύγκριση με προηγούμενα έτη. Ποιες δράσεις θεωρείτε ότι συνέβαλαν περισσότερο σε αυτόν τον περιορισμό και ποια είναι η προετοιμασία που έχει γίνει για την φετινή αντιπυρική περίοδο;
Αξίζει να σημειωθεί πως μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2021, με πρωτόγνωρη ταχύτητα υλοποιήθηκε το μεγαλύτερο πρόγραμμα αποκατάστασης πυρόπληκτων περιοχών στη χώρα. Τα έργα παρέχουν αντιδιαβρωτική πρωτίστως θωράκιση στις καμένες εκτάσεις, συγκρατώντας υδάτινους και εδαφικούς πόρους και δίνοντας τη δυνατότητα στο δάσος να ανακάμψει μέσω της φυσικής αναγέννησης. Σε πολλές περιπτώσεις τα έργα πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία του δημοσίου, που συνέταξε τις μελέτες, με τον ιδιωτικό τομέα, που χρηματοδότησε της υλοποίηση των έργων μέσω του νέου και επιτυχημένου θεσμού του αναδόχου αποκατάστασης. Ουσιαστικά εγκαταστάθηκε μια διαδικασία άμεσης αποκατάστασης των καμένων εκτάσεων, στην οποία συμπεριλαμβάνονται ρυθμίσεις πρωτογενούς και δευτερογενούς νομοθεσίας για την επιτάχυνση σύνταξης σχετικών μελετών και εκτέλεσης των έργων, αλλά και η διαμόρφωση των οδών συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων, ώστε οι αναμενόμενες γραφειοκρατικές διαδικασίες να μη προκαλούν καθυστερήσεις.
Ενδεικτικά βέβαια της νέας αντίληψης και ενός διαφορετικού τρόπου λειτουργίας των υπαγόμενων πλέον στο ΥΠΕΝ Δασικών Υπηρεσιών είναι τα έργα πρόληψης που για πρώτη φορά το 2022 υλοποιήθηκαν σε τέτοια έκταση και εγκαίρως, πριν οι πυρκαγιές χτυπήσουν τα δασικά οικοσυστήματα. Το ΥΠΕΝ ανέλαβε δράση και στο πλαίσιο του προγράμματος, AntiNERO πραγματοποιεί έργα πρόληψης πυρκαγιών στα δάση της χώρας με χρηματοδότηση ύψους άνω των 70 εκ. ευρώ το 2022, έργα που θα συνεχιστούν με αντίστοιχο προϋπολογισμό και για το 2023. Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής στοιχεία αφαιρείται η συσσωρευμένη, επί δεκαετίες, καύσιμη ύλη σε 77.000 στρέμματα δάσους, συντηρούνται 12.000 χλμ δασικού οδικού δικτύου και 2.200 χλμ αντιπυρικών ζωνών.
5. Γνωρίζουμε πως ως Καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, έχετε αναλάβει την Έδρα της UNESCO για την Πράσινη Καινοτομία και Κυκλική Οικονομία του ιδρύματος. Πόσο σημαντική θεωρείτε την πράσινη καινοτομία σε δασικά ζητήματα και πώς την έχετε συμπεριλάβει στις δράσεις της Γεν. Γραμματείας;
Οι καινοτόμες τεχνολογικές λύσεις είναι προϋπόθεση για την επίτευξη του οράματός μας να οδηγήσουμε σε αυτό που εμείς αποκαλούμε το «έξυπνο και αειφόρο Δάσος». Ο σύγχρονος δασάρχης θα έχει την δυνατότητα να παρακολουθεί πλήρως το δάσος με τη βοήθεια σύγχρονων τεχνολογιών όπως δορυφορικές εικόνες, drones, θερμικές κάμερες κ.λ.π και να μπορεί έτσι να παρεμβαίνει εγκαίρως σε κάθε κίνδυνο για το δάσος ή κατά την έναρξη φυσικής καταστροφής. Για τον λόγο αυτόν διοργανώσαμε στο ΥΠΕΝ τον διαγωνισμό καινοτομίας Smart Forest Innovation Challenge, προκειμένου να εντοπίσουμε καινοτόμες τεχνολογίες και να τις ενσωματώσουμε στις δασικές πολιτικές και πρακτικές.