Ή αλλιώς, πώς να φορτίσεις το κινητό σου με τα υπολείμματα του καφέ σου ή.. περίπου έτσι.(Μέρος Α)
της Ανατολής Ροντογιάννη.
Ο καφές είναι το πιο δημοφιλές ρόφημα στον κόσμο μετά την κατανάλωση νερού, και αυτό δεν είναι αξίωμα.. είναι συνήθεια πολλών χρόνων, κάτι που μάλλον περιμέναμε, όσες και όσοι από εμάς εκτιμούμε τον καλό καφέ. Θεωρείται δε ένα από τα πιο πολύτιμα πρωτογενή προϊόντα στο παγκόσμιο εμπόριο, με σταθερά αυξανόμενη αξία συναλλαγών - η παγκόσμια παραγωγή καφέ για το 2022/23 σημείωσε αύξηση της τάξεως των 6,6 εκ. σακιά (60kg/τεμάχιο) σε σχέση με το 2021.
Ο καφές (Coffea species) παράγεται κυρίως στην Κεντρική και Νότια Αμερική και στη Νότια Αφρική. Το δέντρο του είναι ένας τροπικός αειθαλής θάμνος και φύεται ανάμεσα στους Τροπικούς του Καρκίνου και του Αιγόκερω. Η Βραζιλία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας του και τα δύο πιο σημαντικά εμπορικά είδη που καλλιεργούνται είναι οι ποικιλίες Coffea arabica (Arabicas) και Coffea canephora (Robustas), οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 60–80% και το 20–40% της παγκόσμιας παραγωγής καφέ αντίστοιχα [1]. Σύμφωνα με το Διεθνές Κέντρο Τροπικής Γεωργίας (CIAT) [2], υπάρχουν μεγάλες προκλήσεις για την καλλιέργεια καφέ που προέρχονται κυρίως από την απώλεια κατάλληλων γεωργικών εκτάσεων λόγω της κλιματικής κατάρρευσης που σε άμεσο χρόνο πλήττει ακριβώς τις παραπάνω περιοχές.
Έρευνες δείχνουν ότι η άνοδος της θερμοκρασίας θα μπορούσε να μειώσει την κατάλληλη γεωργική περιοχή καλλιέργειας καφέ κατά 50% έως το 2050 [3]. Το πρόβλημα γίνεται πιο έντονο εαν συνυπολογίσει κανείς το γεγονός ότι το 70% των παραγωγών καφέ, που αντιστοιχεί σε 12,4 εκατομμύρια εργαζόμενους, πρόκειται για μικροπαραγωγούς, οι οποίοι είναι πολλαπλά εκτεθειμένoi στην αύξηση της θερμοκρασίας, την έλλειψη νερού και τις χαλαζοπτώσεις λόγω της κλιματικής κρίσης [4] και άρα στο συνολικό αποτέλεσμα, μιλώντας με ποιοτικούς και ποσοτικούς όρους, της παραγωγής τους.
Από την άλλη, η παραγωγή καφέ δημιουργεί μεγάλη ποσότητα βιομηχανικών και οικιακών απορρίψεων. Εδώ θα ασχοληθούμε κυρίως με τα κατακάθια του καφέ (SCGs) τα οποία είναι το υποπροϊόν που προέρχεται από καβουρδισμένους κόκκους καφέ μετά από εκχύλιση με νερό. Εκατομμύρια τόνοι SCGs απορρίπτονται σε χωματερές καθημερινά με αποτέλεσμα στο στάδιο της αποσύνθεσης τους να δημιουργούνται υπολογίσιμες εκπομπές μεθανίου(CH4), του δεύτερου εκπομπού αερίων του θερμοκηπίου [5]. Το μέσο βάρος των SCGs που απορρίπτεται, είναι περίπου το 75% του αρχικού κόκκου καφέ. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Καφέ το ρεκόρ του εμπορίου καφέ το 2018 ήταν περίπου 9,5 εκατομμύρια μετρικοί τόνοι και τα SCGs αντιστοιχούσαν σε περίπου 6 εκατομμύρια τόνους [6].
Σύμφωνα με μια ανάλυση του κύκλου ζωής του ανθρακικού αποτυπώματος του καφέ τύπου Arabica, από τους M.Maslin και C.Nab (2020) [7], μονάχα ένα σφηνάκι καφέ εσπρέσο έχει μέσο αποτύπωμα άνθρακα 0,28 κιλά, αυτό το φέρνει στις πρώτες θέσεις μεταξύ των τροφίμων με το υψηλότερο αποτύπωμα άνθρακα [8]. Βέβαια, είναι χρήσιμο να υπογραμμίσουμε ότι ο παραπάνω υπολογισμός του αποτυπώματος καφέ έγινε όταν αυτός μαζεύεται σύμφωνα με τη συμβατικές μεθόδους παραγωγή του, ενώ, από την άλλη, το αποτύπωμα άνθρακα είναι κατά 75% χαμηλότερο όταν η παραγωγή του γίνεται με βιώσιμες μεθόδους όπως προτείνεται από διάφορους μικροκαλλιεργητές.
Όμως,
Tα SCGs είναι μια ευέλικτη πρώτη ύλη, με ένα μεγάλο εύρος εφαρμογών σε τεχνολογίες επαναχρησιμοποίησης, ενώ είναι ταυτόχρονα χαμηλού κόστους, γεγονός που το καθιστά εξαιρετικό υλικό για την προώθηση μιας κυκλικής προοπτικής διαχείρισης της αλυσίδας συλλογής και ανατροφοδότησης του πολύτιμου, κατά πώς φαίνεται, υπολείμματος [9].
Η σύνθεση και η η θερμική συμπεριφορά του είναι συγκρίσιμα με τις ξυλώδεις βιομάζες, ενώ επιπλέον μπορεί να χρησιμοποιηθεί συνδυαστικά με άλλα βιοαπόβλητα για πελετοποίηση προς καύση [10]. Χρησιμοποιώντας προηγμένες θερμοχημικές και βιοτεχνολογικές μεθόδους, τα αναλωμένα κατακάθια καφέ δύναται να μετατραπούν σε άλλα χρήσιμα βιοκαύσιμα, όπως βιοαιθανόλη, βιο-έλαια, αέριο σύνθεσης βιοαέριο και βιοντίζελ. Επιπλέον μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εδαφοβελτιωτικό, ως πρωτογενής πηγή σε τρόφιμα αλλά ακόμη και για την παρασκευή προϊόντων καθημερινής χρήσης. Όλα τα παραπάνω θα τα δούμε αναλυτικότερο σε επόμενη δημοσίευση.
Είναι εύκολο, εως τώρα, να εξάγει κανείς το συμπέρασμα ότι η διαχείριση του πρωτογενούς προϊόντος και των υπολειμμάτων καφέ, υπό τις κείμενες συνθήκες, είναι ένα ζήτημα εν εξελίξει και στο οποίο πρέπει να δωθεί μια ιδιαίτερη προσοχή, τόσο όσον αφορά την διαχείριση μιας επικείμενης κρίσης κατά τη παραγωγή του, όσο και την βελτιστοποιήση, υπό μια πραγματικά βιώσιμη στρατηγική, των υπολείμματος του.
Βιβλιογραφία
[1] https://www.coffeeandhealth.org/coffee-and-caffeine/where-coffee-grows
[2] https://alliancebioversityciat.org/search?search_api_fulltext=coffee
[3] Bongase, E. D. (2017). Impacts of climate change on global coffee production industry: Review. African Journal of Agricultural Research, 12(19), 1607-1611. https://doi.org/10.5897/AJAR2017.12147
[4] Pham, Y., Reardon-Smith, K., Mushtaq, S. et al. The impact of climate change and variability on coffee production: a systematic review. Climatic Change 156, 609–630 (2019). https://doi.org/10.1007/s10584-019-02538-y
[5] https://cordis.europa.eu/article/id/442810-waste-no-more-coffee-grounds
[6] https://www.ico.org/
[7] Nab C, Maslin M. Life cycle assessment synthesis of the carbon footprint of Arabica coffee: Case study of Brazil and Vietnam conventional and sustainable coffee production and export to the United Kingdom. Geo. 2020 Jul 30;7(2). DOI:10.1002/geo2.96
[8] https://www.ucl.ac.uk/news/2021/jan/analysis-heres-carbon-cost-your-daily-coffee-and-how-make-it-climate-friendly#:~:text=Decarbonising%20a%20cup%20of%20coffee&text=The%20average%20cup%20of%20coffee,0.06%20kg%20if%20grown%20sustainably
[9] Johnson K, Liu Y, Lu M. A Review of Recent Advances in Spent Coffee Grounds Upcycle Technologies and Practices. Frontiers in Chemical Engineering. 2022 Apr 14;4. https://doi.org/10.3389/fceng.2022.838605
[10] Kougioumtzis M.A., Filippou V., Rontogianni A., Karampinis E., Grammelis P., Kakaras E. Valorization of spent coffee ground by mixing with various types of residual biomass for pellet production: evaluation of solid biofuel properties at different mixtures Biofuels, Bioprod. Bioref. (2024), https://doi.org/10.1002/bbb.2646
Comments