Του Νίκου Αγκαθέρη
Σε μια προσπάθεια αξιολόγησης της όλο και μεγαλύτερης απώλειας της βιοποικιλότητας, κορυφαίοι επιστήμονες από όλο τον κόσμο κατάφεραν να παράγουν την πιο περιεκτική μελέτη για την ζωή στη Γη που έχει αναληφθεί ποτέ. Η συνεδρίαση έλαβε χώρα από τις 29 Απριλίου έως τις 4 Μαΐου με επιτροπή καταρτιζόμενη από τη διακυβερνητική πλατφόρμα επιστημονικών πολιτικών για τη βιοποικιλότητα και τις υπηρεσίες οικοσυστήματος (IPBES), με περισσότερα από 1.500 ακαδημαϊκά έγγραφα και εκθέσεις από αυτόχθονες ομάδες. Οι συντάκτες ελπίζουν ότι η έκθεση αυτή θα καθοδηγήσει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και θα δημιουργήσει δημόσια συζήτηση για τη βιοποικιλότητα με τον ίδιο τρόπο που η συζήτηση για το κλίμα διαμορφώνεται από εκθέσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την κλιματική αλλαγή.
Η τελική έκθεση παρουσιάζει τα συγκλονιστικά αποτελέσματα, για τα οποία προειδοποιούσαν καιρό οι επιστήμονες. Από τους κοραλλιογενείς υφάλους που χάνονται όλο και γρηγορότερα κάτω από τους ωκεανούς, μέχρι τα τροπικά δάση που μετατρέπονται σε σαβάνες, η φύση καταστρέφεται με ρυθμούς δεκάδες εκατοντάδες φορές υψηλότερους από τον μέσο όρο των τελευταίων 10 εκατομμυρίων ετών, σύμφωνα με την έκθεση. Αναφέρονται χαρακτηριστικά ότι:
Η βιομάζα των άγριων θηλαστικών έχει μειωθεί κατά 82%, τα φυσικά οικοσυστήματα έχουν χάσει περίπου το ήμισυ της περιοχής τους και ένα εκατομμύριο είδη κινδυνεύουν να αφανίσουν – σε μεγάλο βαθμό ως αποτέλεσμα ανθρώπινων ενεργειών.
Στα θαλάσσια είδη, δύο στα πέντε αμφίβια κινδυνεύουν να εξαφανιστούν, ενώ ταυτόχρονα και το ένα τρίτο των κοραλλιών που συμμετέχουν στην δημιουργία υφάλων, αλλά και γενικότερα το ένα τρίτο όλων των υπολοίπων θαλάσσιων ειδών.
Για τα έντομα, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση αφού συμμετέχουν στην επικονίαση των φυτών, αναφέρεται ότι ένα στα δέκα απειλείται με εξαφάνιση, ενώ σε ορισμένες περιοχές οι πληθυσμοί λόγω της επέκτασης του ανθρώπου έχουν καταστραφεί. Αυτά τα νούμερα μπορεί να μη φαίνονται σημαντικά αλλά από οικονομική άποψη, η απώλεια επικονιάσεων έχει θέσει σε κίνδυνο περίπου 580 δις. $ παραγωγής καλλιεργειών, ενώ η υποβάθμιση του εδάφους έχει μειώσει την παραγωγικότητα παγκοσμίως κατά 23%.
Μιλώντας για τους βιότοπους, η μεγαλύτερη απώλεια είναι στους υγροτόπους, οι οποίοι έχουν αποστραγγιστεί κατά 83% από το 1700, με αντίκτυπο στην ποιότητα του νερού και στη ζωή των πτηνών. Τα δάση μειώνονται, ιδιαίτερα τα τροπικά, ενώ στα πρώτα 13 χρόνια αυτού του αιώνα, η περιοχή του άθικτου δάσους μειώθηκε κατά 7%, μεγαλύτερη από τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο συνδυασμένα. Αντίστοιχα, στους ωκεανούς η άθικτη περιοχή από δραστηριότητες του ανθρώπου είναι της τάξης του 3% παγκοσμίως.
Το παγκόσμιο αποτύπωμα της ανθρώπινης δραστηριότητας είναι τόσο υπερμέγεθες που δεν αφήνει σχεδόν καθόλου χώρο για οποιοδήποτε άλλο είδος, να αναπτυχθεί. Μερικά χαρακτηριστικά στατιστικά αναφέρονται παρακάτω:
1. Τα τρία τέταρτα όλων των γαιών έχουν μετατραπεί σε αγροτικά χωράφια, είναι καλυμμένα από σκυρόδεμα, βρίσκονται στο διάβα ταμιευτήρων φραγμάτων ή γενικότερα μεταβάλλονται σημαντικά.
2. Τα δύο τρίτα του θαλάσσιου περιβάλλοντος έχουν επίσης μετασχηματιστεί λόγω ανάπτυξης των ιχθυοτροφείων, από θαλάσσιες οδούς, ή από άλλες δραστηριότητες στην ανοιχτή θάλασσα.
3. Τα τρία τέταρτα των ποταμών και των λιμνών χρησιμοποιούνται για καλλιέργεια ή κτηνοτροφία.
Ως αποτέλεσμα, πάνω από 500.000 είδη δεν έχουν ικανοποιητικό χώρο για την ανάπτυξη των βιοτόπων τους, και η έκθεση αναφέρει ότι πολλά είναι ήδη στο δρόμο της εξαφάνισης, πιθανώς μέσα σε μερικές δεκαετίες.
Τα βασικά αίτια για την σημαντική επιδείνωση της βιοποικιλότητας είναι η γεωργία και η αλιεία, όπως αναφέρει η έκθεση. Η βιομηχανία κρέατος έχει ιδιαίτερα βαρύ αντίκτυπο. Οι βοσκότοποι για τα βοοειδή αντιπροσωπεύουν περίπου το 25% της παγκόσμιας γης χωρίς πάγο και περισσότερο από το 18% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η φυτική παραγωγή χρησιμοποιεί το 12% της γης και δημιουργεί λιγότερο από το 7% των εκπομπών.
Παράλληλα, σημαντική θεωρείται και η ασύστολη παραγωγή αποβλήτων τα οποία δεν επεξεργάζονται όπως ορίζει η νομοθεσία. Πάνω από το 80% των λυμάτων διοχετεύεται σε ρυάκια, λίμνες και ωκεανούς χωρίς επεξεργασία, μαζί με 300-400 εκατ. τόνους βαρέων μετάλλων, τοξικής υδαρούς κοπριάς και άλλων βιομηχανικών απορρίψεων. Τα πλαστικά απόβλητα έχουν δεκαπλασιαστεί από το 1980, επηρεάζοντας το 86% των θαλάσσιων χελωνών, το 44% των θαλασσοπουλιών και το 43% των θαλάσσιων θηλαστικών. Η διαφυγή λιπασμάτων έχει δημιουργήσει 400 «νεκρές ζώνες», επηρεάζοντας μια περιοχή του μεγέθους του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ο πλανήτης επιδεινώνεται μέρα με τη μέρα με σημαντικούς ρυθμούς, γεγονός που σε συνδυασμό με το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής καθιστά την επιβίωση του ανθρώπου μια δύσκολη μάχη με το χρόνο αν δεν αντιμετωπισθεί άμεσα. Η έκθεση προτείνει βέβαια και τρόπους αντιμετώπισης, κυρίως στο πολιτικό φάσμα, αναφέροντας ότι οι αξίες και οι στόχοι πρέπει να αλλάξουν σε όλες τις κυβερνήσεις, ώστε οι τοπικοί, εθνικοί και διεθνείς ιθύνοντες να ευθυγραμμιστούν για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της πλανητικής επιδείνωσης.
Comments