Τις τελευταίες δεκαετίες εκδηλώνεται μια εμφανής τάση αστικοποίησης σε όλο τον πλανήτη. Σε πολλές χώρες, παρατηρείται ένα μαζικό κύμα εσωτερικής μετακίνησης από τα προάστια προς τις μεγάλες (κυρίως) αστικές περιοχές. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών το ποσοστό του πληθυσμού που διαβιεί πλέον σε πόλεις ξεπερνάει το 50%.
Η αστικοποίηση μεγάλου μέρους του πληθυσμού έχει οδηγήσει στην υιοθέτηση νέων, σύγχρονων προτύπων διαβίωσης βασικό χαρακτηριστικό των οποίων είναι η υπερκατανάλωση. Ως συνέπεια του νέου αυτού μοντέλου διαβίωσης επέρχεται μοιραία η παραγωγή αντιστοίχως αυξημένων ποσοτήτων αστικών αποβλήτων. Μπορεί να διαπιστωθεί ότι, η σταδιακή αύξηση στα παραγόμενα απόβλητα λαμβάνει χώρα παράλληλα και ταυτόχρονα με την πραγματοποιούμενη αστικοποίηση. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα των όσων αναφέρθηκαν προηγούμενα αποτελούν οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.
Στο εν εξελίξει φαινόμενο της αστικοποίησης αποδίδονται και οι αξιοσημείωτες μεταβολές στις ενεργειακές ανάγκες των πόλεων. Οι καταναλωτικές απαιτήσεις βαίνουν αυξανόμενες ως αποτέλεσμα των δημογραφικών αλλαγών (συνεχής αύξηση, συσσώρευση πληθυσμού). Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες ενώ ο αστικός ιστός καλύπτει λιγότερο από το 5% της επιφάνειας του πλανήτη οι ενεργειακές ανάγκες των περιοχών που τοποθετούνται εντός των ορίων του, ανέρχονται στο 75% της παγκοσμίως καταναλισκόμενης ενέργειας.
Σε ότι αφορά στην διαχείριση των αποβλήτων και στην εγκατάσταση παραγωγικών μονάδων για την διασφάλιση της κάλυψης των ενεργειακών αναγκών των αστικών (ή εν δυνάμει αστικοποιούμενων) περιοχών, οι υπαίθριες, περιαστικές και προαστιακές περιοχές είναι αυτές που καλούνται να αναλάβουν το βάρος.
Σημαντικές εδαφικές εκτάσεις δεσμεύονται και χρησιμοποιούνται για τη εγκατάσταση υποδομών διαχείρισης αποβλήτων. Εν παραλλήλω, εξίσου μεγάλες εδαφικές εκτάσεις επιλέγονται για την κατασκευή εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (αιολικά πάρκα φωτοβολταϊκά συστήματα). Οι παγιωμένες (πλέον) αυτές πρακτικές παρά την θετική τους συνεισφορά, συντελούν στην άμεση υποβάθμιση και παράλληλα την άμεση και έμμεση ρύπανση του φυσικού περιβάλλοντος, σε μία εποχή που η συζήτηση σχετικά με τη «βιώσιμη» και «πράσινη» ανάπτυξη κυριαρχεί.
Παρά την συνεχή προώθηση των περιβαλλοντικής φύσεως ζητημάτων σε θεωρητικό επίπεδο, οι στρατηγικές προσέγγισης που εφαρμόζονται μέχρι σήμερα συντελούν εν τοις πράγματι στην κεκαλυμμένη μεταφορά του προβλήματος εκτός των αστικών ορίων (πρακτική γνωστή σε χώρες του εξωτερικού «NotIn My Backyard»). Πιο συγκεκριμένα μέσω της δέσμευσης ολόκληρων περιοχών ή σημαντικών επιφανειών περιοχών φυσικού περιβάλλοντος όπως αναλύθηκε παραπάνω, επιδιώκεται εμμέσως ο περιορισμός του αρνητικού αποτυπώματος των ενεργοβόρων και ρυπογόνων αστικών περιοχών. Η αποτελεσματικότητα αυτών των δράσεων ωστόσο είναι περιορισμένη.
Με περιβαλλοντικούς όρους οι αστικές περιοχές ως λειτουργικές οντότητες αποδεικνύονται ζημιογόνες. Με την αστικοποίηση να εντείνεται, σε συνδυασμό με τις κοινωνικοοικονομικές ανακατατάξεις των τελευταίων ετών, οι αυξανόμενες-λόγω των συνεχών επεκτάσεων του αστικού ιστού-ενεργειακές ανάγκες των πόλεων θα οδηγήσουν ενδεχομένως στην εξάντληση των εδαφικών πόρων περιορίζοντας με αυτόν τον τρόπο ακόμα περισσότερο τις διαθέσιμες προς αξιοποίηση μέσω άλλων δραστηριοτήτων εκτάσεις (καλλιέργειες, κτηνοτροφία, αναψυχή κλπ). Το φυσικό περιβάλλον εκφυλίζεται σταδιακά ώστε να διαμορφώσουν οι σύγχρονες πόλεις και μεγαλουπόλεις ένα τεχνητά διαμορφωμένο και ενδεχομένως όχι πραγματικό «περιβαλλοντικά φιλικό» προφίλ.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η αναδιατύπωση των πολιτικών που αφορούν στην προστασία, την διατήρηση και την διασφάλιση του περιβάλλοντος, είναι πλέον απαραίτητη. Το μοντέλο της «πράσινης ανάπτυξης» με τον τρόπο που υλοποιείται δείχνει να μην είναι βιώσιμο.
Ας αναρωτηθούμε…
Πόσο αειφόρος είναι η επίδραση τoυ συνεχούς περιορισμού των διαθέσιμων πόρων, εν προκειμένω των εδαφικών για την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών των αστικών περιοχών οι οποίες καταλαμβάνουν ένα πολύ μικρό ποσοστό της συνολικής επιφάνειάς του πλανήτη;
Διασφαλίζει η πράσινη και αειφόρος ανάπτυξη με τον τρόπο που εφαρμόζεται τη διατήρηση των πόρων για τις επόμενες γενεές;