της Φαίης Ζουριδάκη*
Σεισμοί, λιμοί και καταποντισμοί αλλά και υγειονομικές κρίσεις είναι τα φαινόμενα μιας καλά διαδεδομένης πια περιβαλλοντικής κρίσης. Τι γίνεται όμως όταν ο κρατικός μηχανισμός δεν είναι καλά οργανωμένος; Τι γίνεται όταν οι πολίτες δεν είναι κατάλληλα ενημερωμένοι; Τι γίνεται όταν η περιβαλλοντική κρίση είναι πλέον εδώ και εμείς παλεύουμε μαζί της; Ας εκτιμήσουμε λοιπόν τον κίνδυνο.
Η Πολιτική Προστασία είναι ένας πολύ σημαντικός φορέας μιας σύγχρονης και πολιτισμένης κοινωνίας, η οποία τονίζει τη σημασία της αυτο-δυναμίας των πολιτών και των κοινοτήτων. Δεδομένου ότι η Πολιτική Προστασία είναι πάντοτε έτοιμη για την προστασία του πολίτη και σχεδιάζει προγράμματα για την προστασία της ζωής και της περιουσίας του, είναι βέβαιο πως με αυτόν τον τρόπο μπορούν να αποτρέψουν εκατομμύρια θανάτους, καθώς ο πληθυσμός μιας χώρας είναι πολύτιμος και συμβάλλει στην οικονομική και κοινωνική ενίσχυση. Οι άνθρωποι μπορούν να ξαναχτίσουν μια χώρα ύστερα από μια καταστροφή της και ως εκ τούτου, είναι σημαντικό για την οικονομική ασφάλεια της χώρας να προστατεύσει τους πολίτες της. Σύμφωνα με το σύνταγμα η προστασία της ανθρώπινης ζωής, της υγείας και της περιουσίας των πολιτών αποτελεί μια από τις βασικότερες προτεραιότητες κάθε δήμου στο πλαίσιο της κοινωνικής του αποστολής, αλλά και υποχρέωσή του ως δύναμη πολιτικής προστασίας (Ν. 3013/2002, Άρθρο 3). με στόχο τη μείωση των συνεπειών των καταστροφών, και περιλαμβάνεται επίσης η μέριμνα των πολιτιστικών αγαθών και των υλικών, των πλουτοπαραγωγικών πηγών και υποδομών της χώρας.
Οι στόχοι της Πολιτικής Προστασίας είναι να σώσει την οικονομία και το δημόσιο τομέα της χώρας, να προστατέψει και να ελαχιστοποιήσει τις ζημιές των περιουσιών των πολιτών, να επαναφέρει την παραγωγή της και να διατηρήσει τις αρμονικές κοινωνικές της συνθήκες. Ο όρος «πολιτική προστασία» χρησιμοποιείται ευρέως σήμερα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αναφέρεται σε εγκεκριμένα κυβερνητικά συστήματα και πόρους, με στόχο την προστασία του άμαχου πληθυσμού, κυρίως σε περιπτώσεις φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών. Οι δράσεις της Επιτροπής για την Πολιτική Προστασία ξεκινούν το 1985, καθώς ιδρύεται η υπηρεσιακή μονάδα Πολιτικής Προστασίας υπό τη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος. Η συνεργασία των κρατών μελών σε θέματα Πολιτικής Προστασίας, ξεκινά το 1987, όπου θεσπίζεται το πρώτο οργανωμένο δίκτυο Πολιτικής Προστασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα πρώτα προγράμματα δράσεων της Πολιτικής Προστασίας, τα οποία ενέκρινε το Συμβούλιο της ΕΕ, ξεκίνησαν το 1997 και ακολούθησαν περαιτέρω προγράμματα την περίοδο του 2000 μέχρι και το 2004. Το 2007, πραγματοποιήθηκαν ανάλογα προγράμματα για την Πολιτική Προστασία και πραγματοποιήθηκε αναδιοργάνωση της μονάδας και έτσι το 2009 χωρίστηκε σε δύο μέρη.
Μονάδα Πολιτικής Προστασίας - Ανταπόκριση σε καταστροφές
Μονάδα Πολιτικής Προστασίας - Πρόληψη και Προετοιμασία.
Οι απειλές προς τους πολίτες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές. Ανάλογα με την εκτίμηση της κάθε κατάστασης, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί αναλυτική μελέτη, ώστε να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του πολίτη. Έχουμε λοιπόν πρώτα τις φυσικές καταστοφές όπως σεισμοί, φωτιές, πλημμύρες και ακραία καιρικά φαινόμενα, κατολισθήσεις και ηφαίστεια. Επίσης τέλος έχουμε τις τεχνολογικές απειλές. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα, η διαχείριση των συνεπειών (Χημικών, Βιολογικών, Ραδιολογικών, και Πυρηνικών περιστατικών) και η αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων, έχει ενταχθεί μαζί με τις φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές στο αντικείμενο της Πολιτικής Προστασίας.
Ποια στάδια όμως ακολουθούμε και τι πρέπει να γνωρίζουμε;
Τα στάδια είναι απλά, πρόληψη, προετοιμασία και άμεση επέμβαση και τέλος αποκατάσταση. Η πρόληψη είναι η διαδικασία που περιλαμβάνει δράσεις με στόχο τη βελτίωση της πολιτικής προστασίας και την ετοιμότητα για την άμεση ανταπόκριση και τη μείωση των συνεπειών από φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές. Επίσης, περιλαμβάνει τη συλλογή πληροφοριών και στατιστικών δεδομένων για τη βελτίωση των γνώσεων και των δεδομένων για τις καταστροφές, τις επιπτώσεις τους και για την αξιολόγηση του κόστους και του οφέλους των μέτρων πρόληψης των κινδύνων. Η διαδικασία της προετοιμασίας υποστηρίζει και συμπληρώνει τις προσπάθειες σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο όσον αφορά την πρόληψη των καταστροφών, την ετοιμότητα των υπευθύνων της πολιτική προστασίας και την παρέμβασή τους σε περιπτώσεις καταστροφών.
Για να δημιουργηθεί ένα αποτελεσματικό πλαίσιο όταν απαιτείται ταχεία συλλογική δράση μεταξύ πολλών υπηρεσιών πολιτικής προστασίας, απαιτείται αμοιβαία συμμετοχή της αστυνομίας, της πυροσβεστικής υπηρεσίας, των υπηρεσιών υγείας, του δημόσιου φορέα κοινής ωφέλειας και των εθελοντικών οργανώσεων. Σημαντικό στοιχείο της προετοιμασίας αποτελεί η κατάρτιση και η εφαρμογή προγραμμάτων για την παρέμβαση των δυνάμεων και τον συντονισμό τους, χρησιμοποιώντας εμπειρογνώμονες αξιολογητές και με τις διαδικασίες συνεργασίας, ενισχύεται η συνοχή των δράσεων που αναλαμβάνονται σε διεθνές επίπεδο στον τομέα της πολιτικής προστασίας. Η προετοιμασία περιλαμβάνει επίσης την ανταλλαγή πληροφοριών, ώστε να συμβάλλει στην ενημέρωση του κοινού με σκοπό την αύξηση του επιπέδου της αυτοπροστασίας. Για τη συλλογή και τη διάδοση επικυρωμένων πληροφοριών έκτακτης ανάγκης. Επίσης, για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις εθνικές δυνατότητες πολιτικής προστασίας, με βάση στρατιωτικών και ιατρικών πηγών. Και τέλος, για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των διαφόρων αρχών.
Η διαδικασία της έγκαιρης προειδοποίησης των πολιτών είναι πολύ σημαντική. Κατά αυτόν τον τρόπο οι πολίτες μπορούν να προστατευθούν κατάλληλα, είτε στις κατοικίες τους είτε σε καταφύγια και να διαφυλάξουν έγκαιρα τα περιουσιακά τους στοιχεία. Η διαδικασία της αποκατάστασης και ανάκτησης, αποτελείται από την ανοικοδόμηση κατεστραμμένων υποδομών, κτιρίων και την συνέχιση της παραγωγής. Η περίοδος της ανάκαμψης είναι η μεγαλύτερη και τελικά η πιο δαπανηρή φάση μιας καταστροφής. Μόλις «περάσει» η κρίση, οι συνεργασίες τείνουν να σταματούν, καθώς οι προσπάθειες ανάκαμψης συχνά πολιτικοποιούνται ή θεωρούνται ως οικονομικές ευκαιρίες. Η διαδικασία προετοιμασίας για ανάκαμψη, μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη. Εάν οι πόροι είναι διασκορπισμένοι πριν από την επίθεση, μπορούν να γίνει πρόληψη κοινωνικών αποτυχιών.
Στο δυναμικό και στα μέσα Πολιτικής Προστασίας περιλαμβάνονται:
Ειδικευμένα στελέχη πολιτικής προστασίας σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, στα οποία ανατίθεται η επίβλεψη εκπόνησης και εφαρμογής των σχεδίων, προγραμμάτων και μέτρων πολιτικής προστασίας, καθώς και ο συντονισμός των αναγκαίων ενεργειών.
Το σύνολο των κρατικών υπηρεσιών, οι υπηρεσίες των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και των οργανισμών κοινής ωφέλειας, που είναι υπεύθυνες σε επιχειρησιακό επίπεδο για τις επί μέρους δράσεις πολιτικής προστασίας και κυρίως για την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση των καταστροφών (όπως Πυροσβεστικό Σώμα, Λιμενικό Σώμα, Ελληνική Αστυνομία, Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας, Ένοπλες Δυνάμεις, Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού & Προστασίας, υπηρεσίες της Περιφέρειας, της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και των πρωτοβάθμιων Ο.Τ.Α., Δ.Ε.Η., Ο.Τ.Ε., Ε.Υ.Δ.Α.Π., Δ.Ε.Π.Α, Ε.Μ.Υ.).
Οι εθελοντικές οργανώσεις πολιτικής προστασίας, καθώς και οι ειδικευμένοι εθελοντές πολιτικής προστασίας, σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, που εντάσσονται στο σχεδιασμό της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και αναλαμβάνουν την υποστήριξη σχεδίων και δράσεων πρόληψης και αποκατάστασης, καθώς και δράσεις ετοιμότητας και αντιμετώπισης καταστροφών.
Παρά λοιπόν τις κατευθυντήριες γραμμές και τους κρατικούς μηχανισμούς συνεχίζουν να υπάρχουν απώλειες. Ποιο είναι το πρόβλημα λοιπόν, διότι ο χρόνος περνά και το ρολόι της Γης δεν θα μας περιμένει άλλο. Πρέπει να βρούμε το λάθος της εξίσωσης γιατί ή πνιγόμαστε ή καιγόμαστε ή χανόμαστε.
*Ερευνήτρια Περιβαλλοντολόγος
Comments