Η παγκόσμια εντατικοποίηση της γεωργίας έχει επιταχύνει τη διαδικασία της παγκόσμιας αλλαγής που επηρεάζει τις υπηρεσίες οικοσυστήματος (ES). Η επίγνωση του αντίκτυπου της συμβατικής βιομηχανικής γεωργίας στα οικοσυστήματα έχει οδηγήσει σε αυξανόμενη αναγνώριση της ανάγκης μετατροπής του τομέα σε ένα πιο βιώσιμο σύστημα.
Η αγροοικολογία είναι μια ολιστική προσέγγιση για την αλλαγή του συστήματος αγροδιατροφής, χρησιμοποιώντας οικολογικές αρχές για τη δημιουργία βιώσιμων, ανθεκτικών αγροοικοσυστημάτων, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την ενίσχυση της παροχής υπηρεσιών οικοσυστήματος, διασφαλίζοντας παράλληλα τη βιωσιμότητα δίκαιων και βιώσιμων τοπικών συστημάτων τροφίμων. Η αγροοικολογία περιλαμβάνει μειωμένη άροση, εξάλειψη χημικών συνθετικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων και χρήση διαλυμάτων με βάση τη βιοποικιλότητα - για την ενίσχυση της παραγωγής τροφίμων μέσω της αύξησης της γονιμότητας του εδάφους, της επικονίασης και του φυσικού ελέγχου παρασίτων.
Μια ισπανική μελέτη προσφέρει μια σημαντική πρώτη προσπάθεια για τη διερεύνηση της σχέσης μεταξύ της αγροοικολογίας και των πολλαπλών υπηρεσιών οικοσυστήματος (ES) που υπάρχουν σε ένα πραγματικό περιβάλλον αγροκτημάτων. Η αγροοικολογία στοχεύει στην ενίσχυση της προσφοράς των τριών τύπων ES – «προμήθειας» (δηλαδή εκείνων που παρέχουν στους ανθρώπους άμεσα οφέλη όπως τροφή και πόσιμο νερό), «ρυθμιστικά» (π.χ. γονιμότητα του εδάφους) και «πολιτιστικά» (π.χ. ομορφιά τοπίου, περιβαλλοντική εκπαίδευση).
Η αγροοικολογία είναι μια εξελισσόμενη έννοια και τα ευρήματα αυτής της μελέτης συμπίπτουν με τη συνεχιζόμενη μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής γεωργικής πολιτικής, ως μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, και της στρατηγικής Farm to Fork.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε δύο καλοκαίρια το 2019 και το 2020, στη νοτιοανατολική περιοχή της Μαδρίτης, στην Ισπανία, σε 12 αγροοικολογικές και 12 συμβατικές φάρμες. Τα βιοφυσικά δείγματα συλλέχθηκαν κατά τη διάρκεια των δύο καλοκαιριών, ενώ οι συνεντεύξεις με αγρότες πραγματοποιήθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2019.
Οι αγρότες απάντησαν σε ερωτήσεις σχετικά με 13 πρακτικές που επηρεάζουν τις υπηρεσίες οικοσυστήματος: εκτροφή ζώων, ένωση καλλιεργειών, διαφοροποίηση καλλιεργειών, αμειψισπορά, εγκατάσταση κυψελών, αρωματικά φυτά, στάγδην άρδευση, αγρανάπαυση, ελαφρύ/χωρίς όργωμα, φωλιές για έντομα, οργανικά/χωρίς λιπάσματα, οργανικά/χωρίς ζιζανιοκτόνα και οργανικά/χωρίς φυτοφάρμακα.
Οι ερευνητές επέλεξαν 17 δείκτες ES ως υποδοχείς για 12 διαφορετικές υπηρεσίες οικοσυστήματος – για παράδειγμα, τρόφιμα, τοπική οικολογική γνώση, αναψυχή, γονιμότητα του εδάφους και έλεγχο παρασίτων. Έντεκα από τους δείκτες μετρήθηκαν μέσω δειγματοληψίας βιοφυσικού πεδίου – όπως δειγματοληψία εδάφους για άζωτο/φώσφορο/κάλιο. και έξι αξιολογήθηκαν μέσω των συνεντεύξεων με αγρότες – για παράδειγμα, η ποικιλομορφία των καλλιεργειών.
Η μελέτη διεξήχθη σε φάρμες, όπου οι κύριες καλλιέργειες που καλλιεργήθηκαν ήταν ντομάτα, πιπεριά, κρεμμύδι, πατάτα, μαρούλι, κολοκυθάκι, μελιτζάνα και πεπόνι. Οι «συμβατικές» εκμεταλλεύσεις ήταν εκείνες που εφάρμοζαν μία ή περισσότερες εισροές που απαγορεύονταν βάσει των κανονισμών για τη βιολογική γεωργία – όπως τα συνθετικά φυτοφάρμακα. Αντίθετα, αγροοικολογικές εκμεταλλεύσεις ήταν εκείνες που ορίστηκαν ως τέτοιες από τους αγρότες και οι οποίες δεν εφάρμοζαν απαγορευμένες εισροές βάσει των κανονισμών για τη βιολογική γεωργία.
Η ανάλυση δεδομένων έδειξε ότι οι αγροοικολόγοι αγρότες εφάρμοσαν περισσότερες οικολογικές πρακτικές από τους συμβατικούς αγρότες και είχαν υψηλότερες δυνατότητες παροχής ρυθμιστικών, τροφοδοτικών και πολιτιστικών ES. Οι αγροοικολογικές πρακτικές διαφοροποίησης των καλλιεργειών, ελαφρού άροσης και χρήσης οργανικών φυτοφαρμάκων συσχετίστηκαν με την ενίσχυση της γονιμότητας του εδάφους, τον έλεγχο των παρασίτων και τις υπηρεσίες επικονίασης.
Οι «συμβαικοί» αγρότες εφάρμοσαν κατά μέσο όρο τέσσερις αγροοικολογικές πρακτικές, ενώ οι αγροοικολογικοί αγρότες εφάρμοσαν κατά μέσο όρο εννέα από τις μεθόδους. Όλοι οι αγροοικολόγοι αγρότες χρησιμοποίησαν είτε καθόλου είτε αποκλειστικά βιολογικές εισροές και χρησιμοποίησαν διαφοροποίηση των καλλιεργειών. Η αμειψισπορά, η μειωμένη άροση και η καλλιέργεια αρωματικών φυτών (όπως η σπορά λεβάντας στα περιθώρια του αγροκτήματος για την προσέλκυση επικονιαστών) χρησιμοποιούνταν επίσης συχνά από αγροοικολογικούς αγρότες.
Σε συνεντεύξεις, οι αγροοικολόγοι αγρότες συνέδεσαν τη χρήση αγροοικολογικών πρακτικών με την καλλιέργεια οκτώ ES: παραγωγή τροφίμων, ποικιλία καλλιεργειών, έλεγχος παρασίτων, επικονίαση, διατήρηση/γονιμότητα του εδάφους, έλεγχος ζιζανίων, ρύθμιση του νερού και τοπική οικολογική γνώση. Αντίθετα, οι συμβατικοί αγρότες συνέδεσαν τη χρήση αγροοικολογικών πρακτικών με τον εμπλουτισμό τριών ES: την παραγωγή τροφίμων, τη διατήρηση/γονιμότητα του εδάφους και τη ρύθμιση του νερού.
Οι ερευνητές προτείνουν ότι οι αγροοικολογικές αρχές είναι το κλειδί για την επιβράδυνση της διαδικασίας της παγκόσμιας αλλαγής αυξάνοντας την ποικιλομορφία και την προσφορά υπηρεσιών οικοσυστήματος. Αυτή η μελέτη παρέχει στοιχεία ότι οι αγροοικολογικές πρακτικές ενισχύουν τα ES σε κηπευτικά αγροκτήματα, τα οποία οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι σχετίζονται με την αναβάθμιση της αγροοικολογίας στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων μεταρρυθμίσεων της ευρωπαϊκής γεωργικής πολιτικής.
Πηγή
Palomo-Campesino, S., García-Llorente, M., Hevia, V., Boeraeve, F., Dendoncker, N., and González, J. A. (2022) Do agroecological practices enhance the supply of ecosystem services? A comparison between agroecological and conventional horticultural farms. Ecosystem Services, 57: 101474. Available from: https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2022.101474