Η βιώσιμη εναλλακτική των τεχνητών υγροβιότοπων για την επεξεργασία αποβλήτων

Της Ευρυδίκης Μπάρκα

Η διατήρηση καλής οικολογικής κατάστασης στους υδάτινους αποδέκτες μια περιοχής είναι άμεσα συνυφασμένη με την επιτυχημένη επεξεργασία των λυμάτων της. Είναι γνωστή στο ευρύ κοινό η υπόσταση μιας συμβατικής εγκατάστασης επεξεργασίας λυμάτων αλλά όσον αφορά τα φυσικά συστήματα επεξεργασίας αποβλήτων η πλειοψηφία δεν γνωρίζει και πολλά πράγματα. Θα επιχειρήσουμε επομένως στο παρόν άρθρο να περιγράψουμε μια υποκατηγορία των φυσικών συστημάτων επεξεργασίας αποβλήτων που είναι οι τεχνητοί υγροβιότοποι, δίνοντας σε όσους το διαβάσουν μία καλή αίσθηση για τα συστήματα αυτά και τις δυνατότητες που παρέχουν.

Θεμελιώδης πυλώνας των φυσικών συστημάτων επεξεργασίας είναι η εκμετάλλευση φυσικών διεργασιών για την επεξεργασία των αποβλήτων. Τα φυσικά συστήματα χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες:

α) αυτά που βασίζονται στο έδαφος ή αλλιώς τα γήινα συστήματα και

β) σε αυτά που βασίζονται στα υδροχαρή φυτά και περιλαμβάνουν ακολούθως τις κατηγορίες των τεχνητών υγροβιότοπων και των συστημάτων των επιπλεόντων υδροχαρών φυτών.

Οι τεχνητοί υγροβιότοποι αποτελούνται από λεκάνες μικρού βάθους στις οποίες τοποθετείται μία εδαφική στρώση και καλλιεργούνται διάφορα υδροχαρή φυτά. Τέτοια φυτά μπορεί να είναι οι κοινές καλαμιές, διάφορα είδη βούρλων, οι σύφες και διάφορα είδη ψαθών. Ειδικοί πληθυσμοί βακτηρίων αναπτύσσονται στις ρίζες των φυτών πετυχαίνοντας κατά αυτόν τον τρόπο προσρόφηση διαφόρων ουσιών των λυμάτων καθώς και φιλτράρισμα σε ένα βαθμό. Ακόμη, επιτυγχάνεται η μεταφορά οξυγόνου στην υδάτινη μάζα και περιορίζεται η ανάπτυξη των αλγών λόγω της αναπτυσσόμενης βλάστησης μέσω της οποίας ελέγχεται η προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία. Επισημαίνεται πως οι τεχνητοί υγροβιότοποι διακρίνονται σε δύο είδη συστημάτων: α) τα συστήματα επιφανειακής ροής και β) τα συστήματα υποεπιφανειακής ροής όπου διακρίνονται με τη σειρά τους σε αυτά της οριζόντιας ροής και σε αυτά της κατακόρυφης ροής.

Αν αναρωτηθεί κανείς γιατί μας ενδιαφέρουν οι τεχνητοί υγροβιότοποι, η απάντηση είναι ξεκάθαρη κι έγκειται στο γεγονός ότι η πληθώρα των πλεονεκτημάτων τους αποτελεί κινητήριο δύναμη για την αξιοποίησή τους στην χώρα μας. Δύναται να χρησιμοποιηθούν για την επεξεργασία αστικών λυμάτων σε μικρές κυρίως κοινότητες, βιομηχανικών υγρών αποβλήτων, επιφανειακών απορροών από γεωργικές εκτάσεις και αυτοκινητόδρομους, στραγγιδίων από ΧΥΤΑ. Το χαμηλό κόστος κατασκευής, λειτουργίας αλλά και συντήρησής τους τα καθιστά οικονομικά βιώσιμες και εφικτές λύσεις. Είναι ιδιαίτερα φιλικά στο περιβάλλον αφού προσαρμόζονται και εναρμονίζονται με το οικοσύστημα αποτελώντας μάλιστα μέρος διαβίωσης της άγριας ζωής. Επιπροσθέτως, η αντοχή τους στις διακυμάνσεις του υδραυλικού και ρυπαντικού φορτίου είναι μεγάλη με απόρροια να ανταπεξέρχονται επιτυχώς σε ένα ευρύ φάσμα συνθηκών λειτουργίας (όσον αφορά το είδος και την ποιότητα των λυμάτων εισροής, κλιματικά δεδομένα κ.λπ.). Ακόμα, οι πλημμυρικές απορροές μπορούν να επεξεργαστούν μέσω ενός τεχνητού υγροβιότοπου και επίσης αξίζει να επισημανθεί ότι παρέχεται η δυνατότητα και τριτοβάθμιας επεξεργασίας.

Τα στάδια που ακολουθούν τα απόβλητα σε έναν τεχνητό υγροβιότοπο είναι: προεπεξεργασία, απομάκρυνση ρυπαντικού φορτίου και απολύμανση.

Κανείς δε θα τολμήσει να αμφισβητήσει στις μέρες μας την αναγκαιότητα της ορθολογικής διαχείρισης των αποβλήτων καθώς η προστασία των υδάτινων αποδεκτών κρίνεται ζωτικής σημασίας για τη συνέχεια ύπαρξης του ανθρώπινου είδους. Τη στιγμή που οι μεγάλες εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων έχουν κατασκευαστεί και λειτουργούν ικανοποιητικά στη χώρα μας, πολλές μικρές κοινότητες και οικισμοί δε διαθέτουν κάποιο βιώσιμο σύστημα επεξεργασίας λυμάτων με αποτέλεσμα να εγείρονται περιβαλλοντικά ζητήματα τα οποία οφείλουμε να λύσουμε βασιζόμενοι στις αρχές της αειφορίας.